Tổng thống Mỹ gần đây nhất gặp rắc rối tái tranh cử như Tổng thống Donald Trump hiện giờ là Jimmy Carter với cuộc bầu cử năm 1980. Suy thoái kinh tế và cuộc khủng hoảng quốc gia là hai yếu tố khiến ông Carter bại trận trước ứng viên đảng Cộng hòa Ronald Reagan.

John Harwood, nhà phân tích của CNN, cho rằng bế tắc của chính quyền Tổng thống Trump trước Covid-19, đại dịch khiến hơn 230.000 người Mỹ tử vong, cũng giống như việc cựu tổng thống Jimmy Carter bất lực trước cuộc khủng hoảng con tin Iran 40 năm trước. Ngoài ra, ông chủ Nhà Trắng cũng đang đối mặt với suy thoái kinh tế vì đại dịch.

Khi chỉ cách ngày bầu cử 3/11 chưa đầy một tuần, tỷ lệ ủng hộ của ông Trump trong các cuộc khảo sát quốc gia vẫn thấp hơn ứng viên Dân chủ Joe Biden khoảng 10 điểm phần trăm. Con số này tương đồng với tỷ lệ thâm hụt phiếu bầu dẫn tới thất bại của cựu tổng thống Carter năm 1980 trước đối thủ Reagan, người đã thắng lớn ở 44 bang. Đồng thời, đảng Cộng hòa của ông Reagan cũng thắng lớn và giành quyền kiểm soát Thượng viện.

Một số thăm dò cuối chiến dịch tranh cử cho thấy Tổng thống Donald Trump có thể đối mặt với thất bại lớn giống cựu tổng thống Jimmy Carter. Dave Wasserman, chuyên gia hàng đầu về cuộc đua vào Hạ viện, cho biết nhiều khảo sát tại các khu vực cạnh tranh cho thấy Biden vẫn giữ khoảng cách lợi thế so với Trump từ 8-10 điểm phần trăm.

Dựa trên tính toán về tỷ lệ ủng hộ dành cho Biden và Trump trong các nhóm nhân khẩu học quan trọng, chuyên gia Wasserman nhận định nếu Biden vẫn giữ được lợi thế trên các bang chiến trường, ứng viên Dân chủ có thể chiến thắng với hơn 400 phiếu đại cử tri, giống như Reagan 40 năm trước.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích khác cho rằng Tổng thống Trump không có nhiều khả năng đối mặt kịch bản tương tự Carter vì ba lý do.

Tổng thống Trump có nền tảng ủng hộ nhỏ nhưng vững chắc, chủ yếu tập trung ở nhóm cử tri da trắng vùng nông thôn, tín đồ của phái Phúc âm và nhân viên cổ cồn xanh.

Khi đắc cử năm 2016, ông Trump chỉ nhận được 46,1% phiếu ủng hộ và không cải thiện được tình hình sau 4 năm cầm quyền. Theo tính toán của Telegraph dựa trên số liệu 10 cuộc khảo sát gần nhất, tỷ lệ ủng hộ trung bình của Tổng thống Mỹ hiện khoảng 45%, trong khi 53% không tán thành cách ông điều hành đất nước.

Khảo sát của FiveThirtyEight tuần trước cũng chỉ ra tỷ lệ ủng hộ dành cho Tổng thống Trump không giảm quá nhiều so với mức sàn 42,5%, dù ông vấp nhiều chỉ trích về xử lý đại dịch, suy thoái kinh tế, tình trạng bất ổn liên quan tới phân biệt chủng tộc.

Dù thấp hơn mức ủng hộ mà nhiều tổng thống tiền nhiệm nhận được trong giai đoạn này, tỷ lệ ủng hộ của Trump được đánh giá tương đối ổn định trong suốt 4 năm nhiệm kỳ.

"Trump là tổng thống tệ nhất tôi từng thấy. Tôi không thể nghĩ các nhà sử học sẽ mất tới hơn 10 phút để tranh luận điều này", Larry Sabato, giám đốc Trung tâm Chính trị thuộc Đại học Virginia, nói. "Nhưng ông ấy đã xây dựng được một nền tảng ủng hộ thực sự vững chắc".

Quan điểm chính trị khác biệt giữa các bang có thể là yếu tố khiến cuộc đua vào Nhà Trắng trở nên khó lường, tạo cơ hội để Tổng thống Trump giành chiến thắng.

Năm 2000, George W. Bush từng bất ngờ giành chiến thắng chung cuộc về số phiếu đại cử tri dù thua đối thủ Al Gore 0,5 điểm phần trăm về số phiếu bầu phổ thông. Năm 2016, Tổng thống Trump cũng đánh bại ứng viên Hillary Clinton khi giành được nhiều phiếu đại cử tri hơn, dù thua đối thủ 2 điểm phần trăm về phiếu bầu phổ thông.

Năm nay, diễn biến gay cấn ở các bang chiến trường quan trọng đồng nghĩa Trump vẫn có cơ hội tái đắc cử dù thua số phiếu bầu phổ thông trước đối thủ Biden. Cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018 có thể minh chứng cho nhận định này.

Đảng Dân chủ khi đó giành lại quyền kiểm soát Hạ viện nhờ tỷ lệ ủng hộ tăng mạnh do tâm lý ác cảm mà người dân Mỹ dành cho Trump và các chính sách của ông. Tuy nhiên, đảng Dân chủ lại thua Cộng hòa trong cuộc chạy đua vào vị trí thống đốc và thượng viện tại một số bang chiến trường quan trọng.

"Ngay cả khi dẫn trước 8 điểm phần trăm trong các cuộc khảo sát quốc gia, điều này không đủ để đảng Dân chủ chiến thắng ở Ohio hay Iowa. Nó cũng không đủ để giữ được Florida", Amy Walter, biên tập viên của Cook Political Report, nhận định.

Harwood, nhà phân tích của CNN, đánh giá Tổng thống Trump đang vận động tốt tại các bang quyết định hơn là trên toàn quốc. Ngoài ra, chiến thắng sít sao của Trump tại các bang nghiêng về bảo thủ như Georgia, Iowa và Bắc Carolina có thể hạn chế thiệt hại mà phe Cộng hòa có thể gặp phải trong cuộc đua vào Thượng viện. Năm 2016, các vị trí trong Thượng viện tại mỗi bang đều thuộc về những người cùng đảng với ứng viên tổng thống chiến thắng ở bang đó.

Hiệu ứng năm 2016 là yếu tố thứ ba khiến một số chuyên gia cho rằng Trump và đảng Cộng hòa không bại trận như cựu tổng thống Jimmy Carter.

Các cuộc khảo sát năm 2016 đều nghiêng về ứng viên Dân chủ Hillary Clinton. Tuy nhiên, một số cuộc thăm dò tại các bang chiến trường quan trọng đã đánh giá thấp quy mô của khối cử tri giai cấp công nhân. Những sai sót đó cùng lựa chọn của những cử tri quyết định vào phút chót đã mang tới chiến thắng bất ngờ cho ông Trump trong ngày bầu cử.

4 năm sau, kết quả thăm dò trong chiến dịch cũng có lợi cho phe Dân chủ, khi Biden duy trì khoảng cách lợi thế tương đối lớn với Tổng thống Trump. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo các cuộc thăm dò đang đánh giá thấp nền tảng ủng hộ dành cho Trump và vai trò của những các cử tri chưa quyết định.

Chiến thắng bất ngờ của Trump năm 2016 đã khiến nhiều thành viên Dân chủ không mấy tin tưởng vào các cuộc khảo sát hiện tại. "Mọi người vẫn bị rối loạn căng thẳng sau sang chấn 4 năm trước", Sabato nói.

Thậm chí chính ứng viên Dân chủ Biden cũng cho rằng Tổng thống Trump vẫn có cơ hội chiến thắng khi trả lời phỏng vấn được phát sóng trên CBS hôm 25/10.

"Mọi chuyện chưa kết thúc cho tới khi chuông báo hết trận đấu. Tôi thấy thật mê tín khi dự đoán bất cứ điều gì về kết quả bầu cử, ngoài việc đây sẽ là một trận đấu cam go", ông nói.

Thanh Tâm (Theo CNN, Telegraph)

• Những nông dân Mỹ 'một lòng' với Trump 16
• Những cử tri tôn sùng 'đấng nam nhi' Trump 46
• Bên trong 'thành lũy' một lòng một dạ với Trump 60
• Vì sao người Mỹ vẫn tin tưởng Trump điều hành kinh tế? 169
• Những lãnh đạo thế giới không muốn Trump thất cử