Trải nghiệm đầu tiên của tôi với tư cách là quan sát viên bầu cử quốc tế là vào mùa thu năm 1992 ở Yemen. Khi đó tôi là liên lạc viên của Đại sứ quán Mỹ cùng với cộng đồng quan sát bầu cử chuyên nghiệp. Trước sự sửng sốt của cộng đồng quốc tế, và trước sự ngạc nhiên của cá nhân tôi, những cuộc bầu cử đó hầu hết là tự do và công bằng, đó là cách chúng tôi chứng nhận chúng. Tuy nhiên, không ai trong chúng ta có thể nói điều tương tự khi nhìn thẳng vào cuộc bầu cử năm 2020 của Mỹ.

Một thùng phiếu tại văn phòng bầu cử Hạt Gwinnett, Lawrenceville, Georgia ngày 7/11/2020.   

Những quan sát viên bầu cử đánh giá tính công bằng của một cuộc bầu cử dựa trên cơ sở nào?

Đầu tiên, phương tiện truyền thông

Nhiệm vụ quan sát bầu cử bắt đầu từ vài tháng trước Ngày Bầu cử. Các quan sát viên bắt đầu bằng cách kiểm tra xem tất cả các đảng phái chính trị có quyền truy cập bình đẳng với các phương tiện truyền thông hay không.

Trong bối cảnh chính trị Hoa Kỳ năm 2020, không phải chính phủ kiểm soát quyền truy cập của các phương tiện truyền thông, mà là sự thông đồng giữa Big Media và Big Tech. Và mặc dù sự kiểm duyệt của khu vực tư nhân không phải là tuyệt đối, nhưng nó đủ để thay đổi kết quả của cuộc bầu cử. Việc kiểm tra thực tế là giả, kết quả tìm kiếm của Google thì tồi tệ, các thuật toán của các trang mạng xã hội thì kiểm duyệt một số quan điểm trong khi lại thúc đẩy một số quan điểm khác: Tất cả đều dẫn đến luồng thông tin bị hạn chế.

Chúng tôi đánh giá hệ thống này tự do một phần, nhưng không công bằng.

Quy trình ‘sạch’

Vào năm 1992, ở Yemen, các quan chức bầu cử đã thực hiện một hành động trấn an cử tri tuy đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả. Hàng nghìn cử tri đã xếp hàng dài bên ngoài địa điểm bỏ phiếu, chờ đến giờ mở phiếu. Các quan chức mang các thùng phiếu bằng gỗ ra bên ngoài, và cho các cử tri đang chờ đợi thấy rằng chúng đều trống rỗng. Đám đông bùng nổ tiếng reo hò tự phát.

Sau đó các thùng phiếu bị khóa và quá trình bỏ phiếu bắt đầu. Mỗi cử tri phải xuất trình chứng minh nhân dân và được phát một lá phiếu bằng giấy có ghi tên và ký hiệu (đối với cử tri không biết chữ) của các ứng cử viên. Họ đánh dấu các lá phiếu một cách bí mật, và bỏ chúng vào khe.

Khi cuộc bỏ phiếu kết thúc, các thùng phiếu được niêm phong bằng sáp nóng chảy và được đánh dấu bằng dấu tay của đại diện mỗi đảng. Cho đến khi các lá phiếu được kiểm đếm và chứng nhận, những chiếc thùng đó luôn được “hộ tống” bởi các đại diện của các đảng phái chính trị. Mất hơn hai ngày, nhưng họ không ngừng đếm, và họ không bao giờ chặn những người quan sát.

Ở Tunisia vào năm 2019 (cuộc bầu cử trong sạch nhất mà tôi từng thấy), quá trình diễn ra tương tự. Mỗi cử tri đều xuất trình chứng minh nhân dân, tên đã được đối chiếu với danh sách, phiếu bầu được bỏ vào thùng bảo mật. Các phiếu bầu được kiểm đếm tại mỗi điểm bỏ phiếu, dưới sự chứng kiến đầy đủ của các quan sát viên từ các đảng phái chính trị, đại sứ quán và các quan sát viên quốc tế. Toàn bộ cuộc bầu cử đã được kiểm đếm và báo cáo chỉ trong vòng ba giờ sau khi cuộc bỏ phiếu kết thúc. Không có cử tri nào cho biết gặp khó khăn khi tiếp cận các phòng phiếu, và mọi địa điểm bỏ phiếu đều có quy trình giống nhau.

Nỗi xấu hổ của Mỹ

Giờ thì hãy so sánh điều đó với cuộc bầu cử ở bốn thành phố của Mỹ vào tháng 11. Để tin rằng Joe Biden thắng cử, bạn phải tin rằng ông ấy không chỉ đánh bại Tổng thống Donald Trump, mà còn đánh bại cả những kỷ lục của Barack Obama và Hillary Clinton; nhưng chỉ ở Atlanta, Philadelphia, Detroit và Milwaukee. 

Ở mọi thành phố lớn khác của Mỹ, Biden đều kém Obama và Clinton, nhưng trong bốn thành phố đó, ông ấy lại hơn một trong hai người đó tận 10 điểm. Làm cách nào? Bốn thành phố đó cho thấy một mô hình quấy rối và đe dọa dai dẳng cũng như việc ngăn cản các quan sát viên bầu cử. Mỗi thành phố đó ngừng việc kiểm phiếu trong vài giờ vào đêm bầu cử, và đưa các quan sát viên về nhà.

Mỗi thành phố đó đều cho thấy số phiếu bầu cho Biden tăng đột biến và không thể thống kê được, và chúng được ghi nhận trong những giờ không có người quan sát. Ở Detroit và Philadelphia, những lá phiếu được xe tải chở đến vào lúc nửa đêm, trong khi ở Georgia, chúng được kéo ra từ dưới gầm bàn.

Mỗi thành phố cũng có nhiều báo cáo rằng các lá phiếu gửi qua thư không được xem xét kỹ lưỡng xem có khớp với chữ ký, nơi cư trú, hoặc thủ tục bỏ phiếu có phù hợp không. Trong khi cử tri ở các khu vực thuộc đảng Cộng hòa của các bang này được yêu cầu tuân theo các thủ tục thích hợp, thì cử tri đến từ các khu vực thuộc đảng Dân chủ lại không phải làm vậy. Việc không yêu cầu áp dụng thống nhất luật bầu cử ở mọi khu vực chắc chắn là một vấn đề. Những câu chuyện tương tự cũng xảy ra ở Nevada và Arizona.

Máy móc

Ngoài sự thiếu minh bạch của quá trình bỏ phiếu, các bản tuyên thệ của các nhân chứng cho chúng ta biết những chiếc máy này và phần mềm của chúng được phát triển bởi người Venezuela theo lệnh của Hugo Chávez.

Hướng dẫn sử dụng của các máy cho thấy chúng có thể kết nối với Internet, các lô phiếu bầu có thể được chuyển từ ứng cử viên này sang ứng cử viên khác và chúng không để lại dấu vết kiểm tra. Công ty Dominion đã nhận được “khoản đầu tư” trị giá 400 triệu đô la từ Trung Quốc chỉ bốn tuần trước cuộc bầu cử. Đây đều là dấu hiệu của sự can thiệp bầu cử.

Vậy cuộc bầu cử của Mỹ năm 2020 có tự do và công bằng không?

Hãy hiểu rằng toàn bộ cuộc bầu cử phụ thuộc vào những gì đã xảy ra ở những thành phố do bộ máy chính trị của Đảng Dân chủ kiểm soát. Hãy tưởng tượng rằng bạn là một quan sát viên bầu cử. Bạn có thể chứng nhận bất kỳ điều nào sau đây?

Các quan sát viên có xác minh chữ ký trên các lá phiếu gửi qua thư một cách công tâm không?

Mỗi đảng có quyền tiếp cận bình đẳng để cung cấp thông tin cho cử tri thông qua các phương tiện truyền thông không?

Luật bầu cử có được áp dụng thống nhất cho tất cả cử tri ở tất cả các khu vực pháp lý không?

Các thủ tục kiểm phiếu có thống nhất ở mọi thành phố trong tiểu bang không? Họ có được giám sát bởi các quan sát viên độc lập mọi lúc không?

Thủ tục gửi phiếu bầu có minh bạch và thống nhất không?

Bạn có thể xác nhận rằng không có thêm phiếu bầu nào được đưa đến trung tâm kiểm phiếu từ bên ngoài quy trình kiểm phiếu thông thường không?

Tôi nghĩ rằng bạn biết câu trả lời. Và tôi nghĩ bạn biết mình phải làm gì. Hãy viết thư cho nhà lập pháp tiểu bang của bạn, và yêu cầu không chứng nhận kết quả của các cuộc bầu cử đáng ngờ này. Yêu cầu họ chứng nhận các đại cử tri của Trump. Viết thư cho thành viên Quốc hội của bạn, và yêu cầu Hạ viện từ chối chứng nhận Biden là người chiến thắng trong quá trình gian lận này. Và yêu cầu cải cách bầu cử. Đó không chỉ là về Trump hay Biden. Đó là về nền tảng của nền dân chủ của chúng ta: bỏ phiếu tự do và công bằng, kiểm phiếu trung thực.

Tác giả: Bart Marcois là cựu nhân viên dịch vụ đối ngoại và từng là phó trợ lý chính của Bộ trưởng Năng lượng về Chính sách và Các vấn đề Quốc tế. Ông đã từng là quan sát viên bầu cử quốc tế ở một số quốc gia, và đã có mặt tại hơn 30 cuộc bầu cử ở một số tiểu bang của Hoa Kỳ.

Thanh Hương