Covid-19 : Bảo quản và phân phối vac-xin, bài toán nát óc

Tú Anh

Luật an ninh Pháp, Macron lùi bước trước áp lực đường phố, vac-xin ngừa Covid trong tầm với, an ninh Iran bất lực, Tập Cận Bình khống chế giới đại gia công nghệ cao của Trung Quốc, làn gió phấn chấn của Joe Biden … Đây là những chủ đề lớn trên báo Pháp hôm nay 01/12/2020.

Les Echos đưa hai tựa lớn : Thị trường chứng khoán Paris phấp phới, Tiền ảo (Bitcoin) lại đạt đỉnh điểm trên thị trường quốc tế. Le Monde cảnh báo : « Tiền ảo (Bitcoin) lừa thật : Đại bịp toàn cầu »,  tường thuật nỗ lực điều tra của nhật báo độc lập và mạng lưới ký giả quốc tế.

Đảng Cộng Sản Trung Quốc bắn tín hiệu khống chế các đại tập đoàn internet của Hoa lục là chủ đề thứ hai trên trang nhất của Le Monde, bên cạnh bức hí họa mô tả diễn tiến chính trị Mỹ : Joe Biden tươi cười tuyên thệ, Donald Trump khoanh tay cúi đầu buồn hiu nhìn sang hướng khác.

Le Figaro thiên về thời sự Pháp với tình trạng một bước tiến một bước lùi : Tổng thống Pháp yêu cầu thủ tướng và bộ trưởng Nội Vụ xoa dịu công luận, phe đa số tại Quốc Hội hứa viết lại dự luật an ninh bị tố cáo vi phạm quyền tự do báo chí. Trong bài xã luận « Xáo trộn vô ích », nhật báo thiên hữu phê phán cả hai bên : Phe tả và truyền thông thiên tả sẽ tiếp tục tranh đấu, nhưng điều đáng trách là cuộc chiến này là cái cớ để gây ra bạo loạn. Tự do thông tin là giá trị cơ bản của một nền dân chủ, nhưng an ninh cũng là điều kiện bảo đảm cho tự do của nước Pháp. An ninh cũng là ưu tư số một của dân Pháp.

Tình trạng rối ren này lẽ ra đã không xảy ra, nếu chính phủ, hoặc người soạn dự luật, không non tay. Cần gì phải có điều 24 gây tranh cãi, bởi vì luật lệ hiện hành đủ để bảo vệ cảnh sát khi họ làm nhiệm vụ. Tung luật này ra vào lúc công luận nổi nóng vì một số hành động bạo lực của cảnh sát thật là vụng về.

Đề tài đồng điệu trên các báo là thuốc ngừa Covid-19 : Nước Pháp hoàn tất chiến lược tiêm ngừa.

Covid-19 : Tháng Giêng tiêm nhé

Libération chơi chữ « Tháng giêng tiêm đau nhé ». La Croix giải thích chi tiết kế hoạch 5 giai đoạn theo yêu cầu của Thượng Hội Đồng Y Tế : người già ở viện dưỡng lão, người mắc bệnh kinh niên và nhân viên trong ngành y tế, rồi sau đó mới đến các thành phần khỏe mạnh. Le Figaro lo xa : Bảo quản thuốc ngừa Covid-19 là vấn đề nát óc về hậu cần.

Tin phấn khởi trên Les Echos : thuốc chủng của công ty bào chế Mỹ Moderna hoàn thành thử nghiệm giai đoạn 3 hiệu quả 94,1%. Việc tập đoàn Mỹ xin cơ quan an toàn y tế FDA cho phép sử dụng khẩn cấp vac-xin có thể không gây xáo trộn gì cho phương trình phân phối liệu pháp cuối cùng chống đại dịch trên toàn cầu.

Trang khoa học của Le Figaro tìm hiểu bài toán được mô tả là « nát óc ». Trước hết là nhiệt độ bảo quản : -70°C đối với thuốc chủng của Pfizer-BioNtech và nhẹ hơn một chút cũng phải -20°C đối với sản phẩm của Moderna. AstraZeneca-Oxford của Anh chỉ cần bảo quản với nhiệt độ mát trong tủ lạnh là đủ, nhưng còn phải chờ nghiên cứu thêm. Liệu vào tháng Giêng 2021 cả ba có đến điểm hẹn hay không ? Và phân phối như thế nào để bảo toàn hiệu năng ?

Theo Le Figaro, thuốc chủng của Moderna sẽ « có mặt » tại Pháp trong tháng 12. Một nhà phân phối cam đoan như vậy và đã nộp đơn xin Ủy Ban Châu Âu. Để chạy đua với thời gian, họ đã nhận lô hàng đầu tiên dự trữ ở một nơi giữ bí mật.

Pfizer-BioNtech cũng nhanh tay nhanh chân không kém : 50 triệu liều sẽ được sản xuất trong tháng 12 và một lô hàng đã được tích trữ trong công xưởng ở Bỉ.

Vấn đề thứ hai là làm sao đưa đến các trung tâm chủng ngừa ? Pfizer-BioNtech giải quyết như sau : Sau hai tuần bảo quản ở độ lạnh -70 độ thì thuốc chủng còn hiệu nghiệm thêm 5 ngày trong tủ lạnh. Bộ Y tế Pháp đang tìm 130 địa điểm cho thuốc chủng Mỹ-Đức.

Moderna phải luôn được bảo quản ở nhiệt độ -20°C sẽ được phân phối theo một đường khác : Đưa cho các đại lý, từ đó, với xe đông lạnh, 4.000 tài xế giao hàng ngày hai lần cho 21.000 tiệm thuốc của Pháp. Trong vòng 24 giờ, thuốc chủng trong đông lạnh sẽ đến tận cùng mọi làng quê miễn là có hiệu thuốc. Một yếu tố giúp rút ngắn thời gian là dược sĩ của Pháp được quyền tiêm thuốc chủng để giúp các phòng mạch bác sĩ tư không bị quá tải.

Trung Quốc : Alibaba dám vuốt râu hùm  ?

Vì sao và bằng cách nào chủ tịch Trung Quốc đặt nhóm đại gia doanh nghiệp mạng vào vòng kềm tỏa, đứng đầu là Jack Ma (Mã Vân), chủ nhân tập đoàn Alibaba ? Câu hỏi này được Le Monde phân tích chi tiết trong bài « Bắc Kinh nắm lại quyền kiểm soát các đại gia công nghệ cao ».

Tại Trung Quốc, gió đã đổi chiều. Được gọi là những đứa con cưng của chế độ, hình ảnh biểu tượng của vĩ đại và thành công, Alibaba, Tencent, Meituan … trở thành nạn nhân của sự thành đạt này. Đảng Cộng Sản Trung Quốc gây kinh ngạc khi ban hành một loạt biện pháp hù dọa và đưa vào khuôn khổ.

Đúng theo bài bản, nạn nhân đầu tiên là kẻ sừng sỏ nhất : Jack Ma. Không đầy 48 giờ trước khi chi nhánh tài chính của Alibaba niêm yết trên thị trường chứng khoán, cơ quan chủ quản ANT, theo lệnh Tập Cận Bình, chặn lại, làm tỷ phú chủ nhân Alibaba thất thu 37 tỷ đôla. Jack Ma bị sỉ nhục, nhưng cùng với con chim đầu đàn này là cả loạt đại gia truyền thông Trung Quốc.

Theo Le Monde, sấm sét đã xuất hiện từ nhiều tuần trước. Ngày 24/10, trong cuộc hội thảo tài chính tại Thượng Hải, sau bài phát biểu của phó chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn, cảnh báo nguy cơ « khủng hoảng tài chính có hệ thống ». Vương Kỳ Sơn là người giám sát việc xử lý khủng hoảng 2008.

Đến phiên chủ nhân Alibaba phát biểu, Jack Ma tuyên bố « không có nguy cơ khủng hoảng hệ thống » bởi vì tài chính không phải là hệ thống. « Người canh tân không sợ hệ thống, mà chỉ sợ lối giám sát lỗi thời ». Làm mất mặt Vương Kỳ Sơn, một người thân cận của Tập Cận Bình, vào lúc Nhà nước đang trị chuẩn bị một loạt dự án kềm tỏa doanh nghiệp trên mạng là không đúng lúc chút nào.

Ngân hàng nhà nước tung ra « tiền ảo », mở tranh luận về « bảo vệ dữ liệu cá nhân », công bố dự án điều tiết fintech (ứng dụng kỹ thuật số vào dịch vụ tài chính) và dự luật chống độc quyền thương mại. 

Câu hỏi đặt ra là các đại tập đoàn Trung Quốc, tham vọng bị hạn chế tại Hoa lục, nhưng với tiền tỷ trong tay, lẽ nào họ không có cách vươn ra bên ngoài ? Có chứ, nhưng với điều kiện được đảng Cộng Sản cho phép, Le Monde trả lời.

Hạt nhân Iran : Lá bài trong tay Teheran

Một nhóm cựu ngoại giao Châu Âu kêu gọi hành động và lo ngại Donald Trump trước khi mãn nhiệm sẽ gây chuyện bất ngờ (Le Monde).

Vụ ám sát cha đẻ chương trình hạt nhân Iran cho thấy bộ máy an ninh của giáo quyền đàn áp đối lập thì hay, mà bảo vệ yếu nhân của chế độ thì kém (Le Figaro).

Trong số các tác giả thư ngỏ được Le Monde trích đoạn, có cựu thủ tướng và cựu bộ trưởng nhiều quốc gia châu Âu. Một mặt, họ lo ngại sức ép của Washington và phản ứng của Teheran làm căng thẳng leo thang. Vấn đề là các điều kiện để làm giảm căng thẳng xem ra khó được bên nào chấp thuận : Iran phải tỏ thiện chí tôn trọng quyền lợi của Mỹ tại Irak, bình thường quan hệ với Ả Rập Xê Út và Israel.

Về phía Mỹ, với tổng thống Joe Biden ở Nhà Trắng, Châu Âu cũng phải vận động Quốc Hội Hoa Kỳ ủng hộ hiệp định hạt nhân quốc tế. Teheran kêu gọi Joe Biden tỏ cử chỉ thiện chí trở lại hiệp định. Vấn đề, theo Le Monde, là chính Iran đã vi phạm hiệp định này từ 18 tháng nay, tích lũy uranium vượt ngưỡng.

Le Figaro lạc quan hơn. Bài phân tích « Iran không rơi vào bẫy Israel » thẩm định tổng thống Rohani không sơ suất tạo cơ hội cho Donald Trump ra lệnh oanh kích ồ ạt, sẽ có đủ khôn ngoan chờ đến sau ngày 21/01/2021 để thương lượng với Joe Biden.Tổng thống Iran có bốn tháng để tạo niềm tin, tức là cơ may cho một ứng cử viên ôn hòa lên nối nghiệp, thay vì một nhân vật chủ chiến của Vệ binh Hồi giáo.

Trang quốc tế của nhật báo thiên hữu phân tích vụ ám sát Mohsen Farkhirizadeh, cha đẻ chương trình hạt nhân Iran. Vụ ám sát được tổ chức tinh vi như kịch bản phim gián điệp của Hollywood. Teheran tố cáo Israel, đe dọa trả thù, nhưng từ những năm gần đây, hàng loạt chuyên gia hạt nhân và tướng lãnh Iran đã bị giết, cho thấy an ninh Iran bất lực.

Mỹ : Với Joe Biden, « phụ nữ lên ngôi »

Trong khi chờ đợi Joe Biden nhậm chức, Libération giới thiệu đệ nhất phu nhân tương lai của Mỹ, còn đồng nghiệp Les Echos cho biết Châu Âu kỳ vọng sưởi ấm quan hệ xuyên Đại Tây Dương

Với bài « Nhà Trắng, giờ của tiếng nói phụ nữ » và chân dung tân « đệ nhất phu nhân », nhật báo thiên tả phân tích đội ngũ đặc trách truyền thông và quan hệ với báo chí vừa được Joe Biden bổ nhiệm.

Phu nhân của tổng thống sắp nhậm chức, Jill Biden, 69 tuổi, kín đáo, nhưng có ảnh hưởng mạnh, sẽ tiếp tục đi dạy học ở đại học Virginia. Bà sẽ đóng vai trò then chốt trong hồ sơ giáo dục.

Les Echos với bức ảnh « Angela Merkel- Joe Biden năm 2015 » cho biết Châu Âu sẽ không để mất cơ hội lịch sử. Đối đầu với sức mạnh độc tài đang lên, mà đứng đầu là Trung Quốc, Châu Âu sẽ thiết lập mối quan hệ với Hoa Kỳ trên một cơ sở mới, cùng nhau ghi dấu ấn của các nền dân chủ trong quan hệ quốc tế.

Ở trang Châu Á, Libération dành một bài phóng sự về quốc vương Thái Lan, dù « ăn chơi trụy lạc » nhưng có bản lĩnh ứng đáp khi bị phóng viên, tiếp cận bất ngờ, đặt câu hỏi nhạy cảm.

La Croix chú ý đến tình trạng giảm dân số, thiếu nhân công tại Nhật. Quần đảo Phù tang đứng trước vấn nạn : hoặc là mở rộng cửa đón di dân nhập cư, hoặc là chế tạo robot phục vụ. Tokyo chọn giải pháp thứ hai.

Tin tổng hợp

(Courrier du Vietnam) – Việt Nam có thêm một ca nhiễm Covid-19 trong cộng đồng. 

Ngày 30/11/2020, bộ Y Tế Việt Nam xác nhận thêm một ca nhiễm mới, bệnh nhân số 1.347 là 1 trong 3 người thân của bệnh nhân số 1.342 và đã tiếp xúc với người này sau khi bệnh nhân số 1.342 được xét nghiệm 2 lần âm tính với virus corona. Chỉ đến lần xét nghiệm thứ 3, bệnh nhân 1.342 mới được xác định nhiễm Covid-19. Hiện cả 3 người đang được cách ly ở quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh. Cơ quan y tế thành phố Hồ Chí Minh đang tiến hành tầm soát tất cả những người đã đến các khu vực bệnh nhân 1.347 đã lui tới khi chưa được xác nhận nhiễm Covid-19.

(AFP) – Kim Jong Un được tiêm vac-xin ngừa Covid-19 của Trung Quốc. 

Trong một bài viết trên trang 19FortyFive ngày 01/12/2020, Harry Kazianis, một nhà phân tích Mỹ, trích nhiều nguồn tin tình báo Nhật Bản ẩn danh, cho biết Trung Quốc đã cung cấp nhiều liều vac-xin đang được thử nghiệm cho gia đình nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên, cũng như nhiều quan chức cấp cao khác. Những người này đã được tiêm phòng vào tháng 11. Tuy nhiên, chuyên gia này không xác định được vac-xin do công ty nào của Trung Quốc sản xuất.

(SCMP) – Một cựu quan chức Tân Cương bị khai trừ khỏi đảng Cộng Sản Trung Quốc vì tham nhũng. 

Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc hôm qua, 30/11/2020, bà Nhậm Hoa (Ren Hua), từng là phó chủ tịch vùng Tân Cương, đã bị khai trừ khỏi Đảng Cộng Sản Trung Quốc sau khi bị cáo buộc tham nhũng. Trường hợp của bà đã được giao cho tư pháp để chuẩn bị xét xử. 

(AFP) – Hồng Kông : Một khu phức hợp thể thao của cảnh sát bị ném bom xăng Molotov. 

Đây là một trong những vụ tấn công hiếm hoi nhắm vào cảnh sát Hồng Kông kể từ khi Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia lên đặc khu hành chính. Vụ việc xảy ra sáng 01/12/2020 tại khu Vượng Giác (Mongkok), khiến một chiếc xe bị cháy, nhưng không có thiệt hại gì khác. Một thanh niên 18 tuổi mang theo người một chai bom xăng đã bị bắt gần nơi xảy ra vụ việc, nhưng hiện chưa biết có phải người này là nghi phạm hay không.

(AFP) – LHQ kêu gọi thế giới đóng góp 35 tỷ vào các quỹ cứu trợ nhân đạo. 

Lời kêu gọi đóng góp kỷ lục này đã được đưa ra hôm nay, 01/12/2020. Đây là số tiền mà Liên Hiệp Quốc cần đến cho năm 2021. Theo Liên Hiệp Quốc, đại dịch đã đẩy hàng trăm triệu người vào cảnh nghèo túng và nạn đói đang ló dạng. Số người cần viện trợ nhân đạo trên khắp thế giới sẽ đạt mức kỷ lục 235 triệu người, tăng 40% trong một năm. Các quỹ do LHQ và các đối tác quản lý nhằm giúp đỡ khoảng 160 triệu người (trong số 235 triệu) ở 56 quốc gia.

Điểm tin thế giới 1/12:

Tướng Mỹ cho biết máy chủ Dominion đã bị thu giữ, kêu gọi điều tra tội phản quốc

Lục Du

Mục Điểm tin thế giới ngày thứ Ba (1/12) của DKN xin gửi tới quý độc giả những tin sau:

Nghị viện Pennsylvania đưa ra nghị quyết về bầu cử tổng thống. Vào thứ Hai (30/11), các nghị sĩ của bang thông qua nghị quyết nói rằng các nhánh hành pháp và tư pháp của tiểu bang đã chiếm đoạt quyền lập hiến của cơ quan lập pháp để đặt ra các quy tắc của cuộc bầu cử. Nghị quyết cũng kêu gọi chính quyền bang rút lại “chứng nhận sớm” cho cuộc bầu cử tổng thống, tuyên bố cuộc bầu cử năm 2020 đang có tranh chấp và thúc giục Nghị viện Hoa Kỳ “lựa chọn các đại cử tri” cho bang Pennsylvania [Epoch Times].

Newt Gingrich: Truyền thông tin giả là kẻ thù truyền kiếp của bạn. Cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ còn cho rằng truyền thông thiên tả ở Hoa Kỳ còn tìm kiếm quyền lực dựa trên mạng sống của người dân và “họ không quan tâm tới sự thật”. Phát biểu của ông Gingrich đưa ra trong bối cảnh truyền thông thiên tả ở Mỹ bị cáo buộc bóp méo và đưa tin xuyên tạc về cuộc bầu cử tổng thống 2020 [Breitbart].

Trump là ‘Người đàn ông của thời đại’ có thể bảo vệ các giá trị và tự do của phương Tây. Đó là nhận xét Noor Bin Ladin, của cháu gái Bin Laden. Noor cho biết cô đã rất ngạc nhiên khi nhiều nhà lãnh đạo thế giới, các phương tiện truyền thông thiên tả, các chính trị gia và các cựu tổng thống đã chúc mừng ứng cử viên đảng Dân chủ Joe Biden. Noor cho rằng nhiều người không hiểu Hiến pháp Hoa Kỳ, quy trình bầu cử và bị các phương tiện truyền thông thiên tả lừa gạt nên mới tin Biden đã thắng. [Epoch Times].

Campuchia cấm tụ tập đông người vì viêm phổi Vũ Hán. Thủ tướng Campuchia Hun Sen hôm thứ Hai (30/11) ra lệnh cấm tổ chức đám cưới và tập trung quá 20 người sau khi Campuchia phát hiện cụm dịch viêm phổi Vũ Hán lây nhiễm trong cộng đồng. Lệnh cấm được đưa ra sau khi Tổng giám đốc các trại giam Chhem Savuth cùng 5 thành viên gia đình được xác định nhiễm virus viêm phổi Vũ Hán hôm 28/11, trở thành cụm dịch đầu tiên trong cộng đồng tại Campuchia [Reuters].

Tổng thống Trump: ‘Chúng tôi không có quyền tự do báo chí ở đất nước này’. Đó là điều ông Trump nói trong cuộc phỏng vấn với Fox News hôm 29/11. “Các phương tiện truyền thông không muốn đề cập về việc này. Họ biết rõ gian lận bầu cử nghiêm trọng tới mức nào. Nó không khác gì vụ bê bối của Hunter. Nó không khác gì”, TT Trump nói [Breitbart].

Trung tướng Flynn: Trung Quốc hỗ trợ đảng Dân chủ đánh cắp bầu cử. Trong cuộc phỏng vấn hôm Chủ nhật (29/11), ông Flynn cho biết chiến thuật mà quân đội Trung Quốc sử dụng trong cuộc bầu cử này là kiểm soát thông tin. Ông nhấn mạnh Bắc Kinh muốn loại bỏ Tổng thống Trump để trở thành siêu cường duy nhất trên thế giới. “Tôi cho rằng trong cuộc bầu cử năm 2016, khi họ không có được ứng cử viên mà họ cần, […] nên họ sẽ không cho phép lặp lại điều đó vào năm 2020 nữa”, Tướng Flynn nhận định [OANN].

TNS Rand Paul chỉ ra thống kê bất thường ở 4 tiểu bang chiến trường. Đại diện cho bang Kentucky chỉ ra điều này hôm Chủ nhật (29/11). Ông Paul cho biết Joe Biden đã có một số đợt “tăng vọt phiếu bầu” ở ba tiểu bang Michigan, Wisconsin và Georgia vào đêm ngày bầu cử. “Một số kết quả cập nhật phiếu bầu ở các tiểu bang chiến địa có quy mô lớn bất thường và có tỷ lệ so sánh phiếu bầu giữa ông Biden với ông Trump cao bất thường”, ông Paul nói. Ông cho biết khoảng thời gian Tổng thống Trump bị lật ngược kết quả ở 4 tiểu bang đều vào lúc 1:34 – 6:31 sáng. Ông Paul cho rằng đây là dấu hiệu gian lận, chứ không thể là một sự trùng hợp ngẫu nhiên [Epoch Times].

Báo cáo: NATO phải tập trung hơn vào thách thức từ Trung Quốc. Một báo cáo sẽ công bố ngày 1/12 về việc cải tổ khối liên minh NATO nhấn mạnh tổ chức này phải tập trung nhiều hơn vào cách đối phó với Trung Quốc trong bối cảnh Bắc Kinh ngày càng đầu tư nhiều hơn cho quân sự. Báo cáo còn đề xuất rằng khối liên minh gồm 30 thành viên cũng có thể củng cố quan hệ chặt chẽ hơn với các nước không thuộc NATO như Úc, và tập trung nhiều hơn vào khả năng răn đe, ngăn chặn trong không gian, nơi Trung Quốc đang phát triển các thiết bị của họ [SCMP].

Đài Loan sẽ không sáp nhập vào Trung Quốc trong 10 năm tới. Đó là câu trả lời của hơn 60% người Đài Loan được hỏi, trong khi 17,6% tin rằng có thể thống nhất. 16,1% còn lại không đưa ra câu trả lời hoặc nói rằng họ không biết. So với thống kê năm ngoái, những người ủng hộ Đài Loan độc lập đã tăng từ 25,5 lên 29,8% [Taiwan News].

Tướng 3 sao kêu gọi thiết quân luật và điều tra tội phản quốc. Trong cuộc phỏng vấn với người dẫn chương trình Brannon Howse của Worldviewweekend, tướng Mclnerney xác nhận việc thu giữ máy chủ của hệ thống bỏ phiếu Dominion ở Đức và người của quân đội đã hi sinh trong sứ mệnh này, cho biết thêm rằng sắp tới quân đội sẽ có hành động đối với những kẻ phản quốc nhúng chàm trong các hành vi gian lận bầu cử tổng thống Mỹ 2020. Ông cũng tiết lộ rằng hệ thống Dominion bị truy cập bởi những người đại diện cho Bắc Kinh và Teheran.

Tạp chí kinh tế

Tư bản Trung Quốc : Đảng Cộng Sản vẫn là vua

Thanh Hà

Alibaba là một biểu tượng của sự thành công trong lĩnh vực công nghệ cao và đã vươn lên đến hàng thứ 7 trong số những đại tập đoàn của thế giới, nhưng chủ nhân thực thụ của tập đoàn này vẫn là Cộng Sản Trung Quốc. Bắc Kinh đã chặn đứng tham vọng tham gia sàn chứng khoán của Ant Financial, một công ty con của hệ thống mua bán trên mạng Alibaba.

Bài học nào từ việc Bắc Kinh trực tiếp can thiệp vào hồ sơ tài chính của Ant Financial ? Đâu là thiệt hại từ một đòn đau mà đích thân ông Tập Cận Bình giáng cho Alibaba, công ty mẹ kiểm soát 30 % vốn của tập đoàn tài chính Ant Group ? Yếu tố kinh tế chưa đủ để giải thích cho quyết định của lãnh đạo tối cao Trung Quốc khiêu chiến với ông trùm Mã Vân/Jack Ma với ảnh hưởng ngày càng lớn trong các lĩnh vực từ mua bán trên mạng, đến tài chính, ngân hàng.

RFI Việt ngữ mời nhà nghiên cứu về Trung Quốc, Alex Payette, chủ tịch tổng giám đốc cơ quan tư vấn Cercius – Montréal, Canada, lần lượt giải mã cuộc đấu trí giữa đảng Cộng Sản Trung Quốc với Alibaba.

Ngày 03/11/2020, trong chớp mắt nhà tỷ phú Mã Vân lỡ hẹn với các nhà đầu tư ở Thượng Hải và Hồng Kông sẵn sàng rót đến 35 tỷ đô la Mỹ vào Ant Financial. Giấc mơ phá kỷ lục về sức huy động vốn trong lịch sử của ngành tài chính thế giới bỗng chốc tan thành mây khói.

Hai ngày trước khi Ant Financial chính thức niêm yết cổ phiếu, sáng lập viên Alibaba, công ty mẹ của Ant, đã bị Ủy Ban Ổn Định Tài Chính Trung Ương triệu tập và được thông báo chính quyền vừa « thay đổi các quy định » về các hoạt động tài chính. Chiếu theo các văn bản vừa có hiệu lực, Ant chưa hội tụ đủ điều kiện để tham gia chứng khoán. Dự án tuy nhiên chưa bị vĩnh viễn chôn vùi, do các giới chức tài chính Bắc Kinh gia hạn cho Ant sáu tháng để « điều chỉnh hồ sơ ».

Về cơ bản, Ant Financial là một công cụ tài chính để phục vụ cho hơn 700 triệu khách hàng của hệ thống phân phối trên mạng Alibaba. Ant cho ra đời một loạt các ứng dụng cho khách hàng vay tiền, cho phép thanh toán các khoản mua bán trên mạng với Alibaba bằng các công cụ tin học và kỹ thuật số. Trong số này, được biết đến hơn cả là ứng dụng Alipay. Alipay năm 2019 quản lý khối tiền hơn 15 tỷ đô la, tức là tương đương với trọng lượng của hai đối thủ Hoa Kỳ là Mastercard và Visa cộng lại.

Cho đến hiện tại, Ant Financial tự đặt mình vào thế của một nhà trung gian mang kỹ thuật số và tin học làm nhịp cầu giữa một bên là các ngân hàng hay cơ quan tài chính và bên kia là những người dùng ứng dụng của Ant để mua bán. Ở cương vị này, chi nhánh tài chính phụ thuộc vào Alibaba chỉ bảo đảm 2 % các khoản tín dụng cấp cho khách hàng.

Thế nhưng, theo các quy định về tài chính mới của Trung Quốc được thông báo trong những ngày cuối tháng 10 đầu tháng 11/2020, khoản dự trữ an toàn đó phải tương đương với 30 % tín dụng cấp ra. Một cách cụ thể, để kịp « lên sàn chứng khoán » ngày 05/11/2020 như dự kiến, Ant phải chứng minh có sẵn hơn 20 tỷ đô trong quỹ dự trữ. Đó là điều bất khả thi.

Chuyên gia Alex Payette, chủ tịch – tổng giám đốc cơ quan tư vấn Cercius tại Montréal – Canada, nghiên cứu về chiến lược của đảng Cộng Sản Trung Quốc, và cũng là cây bút thường xuyên cộng tác với tờ báo chuyên đề Asialyst của Pháp, trước hết nêu lên thiệt hại nhãn tiền từ thất bại vừa qua, đồng thời ông cho rằng viễn cảnh Ant Financial được tham gia sàn chứng khoán trong tương lai, dù có được thực hiện, cũng sẽ đầy trắc trở :

Alex Payette :  Khó để thẩm định một cách chính xác, nhưng đây là một tập đoàn khổng lồ và thương vụ niêm yết cổ phiếu này liên quan đến 35 tỷ đô la Mỹ, thậm chí là 50 tỷ. Do vụ việc bất thành, quyết định hoãn cho phép Ant Financial tham gia sàn chứng khoán vào giờ chót gây thiệt hại về tài chính rất nghiêm trọng. Đối với chủ nhân Alibaba, ông Mã Vân (Jack Ma) không có gì chắc chắn là một khi Bắc Kinh bật đèn xanh cho Ant Financial niêm yết cổ phiếu, tập đoàn tài chính fintech này của Trung Quốc sẽ tiếp tục có sức thu hút các nhà đầu tư. Mà cũng chưa có gì chắc chắn là Trung Quốc sẽ cho phép Ant Financial tham gia sàn chứng khoán như quyết định ban đầu.

Mã Vân quên mất nguyên tắc « im lặng là vàng »

Giải thích về nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi thái độ đột ngột của Bắc Kinh với nhà tỷ phú Mã Vân, tất cả các nhà quan sát đều cho rằng, ông chủ Alibaba, người đang nắm giữ đến gần 1/3 vốn của Ant Financial, đã « xem trời bằng vung » và cho mình cái quyền chỉ trích chế độ. Phát biểu tại một diễn đàn các doanh nhân ở Thượng Hải hôm 24/10/2020, họ Mã đã công khai « kêu gọi cải tổ hệ thống tài chính », mở rộng các dịch vụ thanh toán tiền tệ qua mạng internet. Chưa hết, ông chủ Alibaba còn cho rằng hệ thống ngân hàng của Trung Quốc ngày nay vẫn hoạt động như « các tiệm cầm đồ » và do vậy đã đến lúc cần « kiến tạo một hệ thống tài chính cho các thế hệ tương lai ».

Trong mô hình « mới » đó, Mã Vân đã chuẩn bị sẵn cho Ant để đứng vững ít nhất trong bốn lĩnh vực: phương tiện thanh toán, đầu tư, tín dụng và bảo hiểm.

Phải chăng vì quá tự tin vào thế gần như độc quyền của mình và các chiến lược sắp tới, mà chủ nhân Alibaba Mã Vân đã quên mất rằng, ngay cả một tập đoàn như Alibaba « cũng chỉ có thể hiện hữu với sự đồng ý của đảng », như ghi nhận của chuyên gia Alex Payette, cơ quan tư vấn Cercius. Hơn thế nữa, chỉ cần tinh ý một chút cũng đủ thấy là từ nhiều tháng qua chính quyền Bắc Kinh luôn chủ trương siết chặt các luật chơi. 

Alex Payette : Cần trở lại với những tuyên bố được đưa ra hồi tháng 5/2020. Trước hết đảng Cộng Sản Trung Quốc nhấn mạnh đến việc giám sát các luồng tài chính và kế tới, Bắc Kinh, qua lời phó chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn, nói đến kế hoạch mở cửa thị trường tài chính của nước này, nhưng việc mở cửa đó phải có những biện pháp kiểm soát đi kèm. Thực sự thuần túy về mặt kinh tế, Bắc Kinh cũng có những lý do để giám sát các hoạt động tài chính, bởi vì hệ thống ngân hàng tại quốc gia không có gì là vững chắc. Như đã chúng ta biết, ở Trung Quốc các doanh nghiệp tư nhân rất khó được cấp tín dụng để phát triển. Ant Financial là một tập đoàn tài chính – công nghệ có khả năng cấp vốn cho các doanh nghiệp tư nhân qua các dịch vụ trên mạng. Về thực chất, Ant không chỉ là một nhà môi giới như giải thích về mặt lý thuyết. Nhưng các khoản tín dụng đó cần phải được bảo đảm và sau cùng thì ai sẽ đứng ra bảo đảm cho các khoản vốn vay đó ?

Dù vậy, qua việc chặn lại đợt phát hành cổ phiếu đầu tiên của Ant Financial, Bắc Kinh bắn đi hai tín hiệu cùng một lúc. Một là để chứng minh đảng Cộng Sản Trung Quốc vẫn nắm giữ tất cả mọi quyền sinh sát trong tay, kể cả với những con chim đầu đàn trong lĩnh vực công nghệ cao. Theo tôi, điều này đang hủy hoại những nỗ lực của chính quyền Tập Cận Bình muốn thu hút đầu tư ngoại quốc vào Trung Quốc. Điều thứ nhì là trong bối cảnh hiện tại, Trung Quốc có cần đến tư bản của nước ngoài và có cần đến lĩnh vực tư nhân để khởi động lại cỗ máy kinh tế sau đại dịch Covid-19? Đó là điều còn mập mờ một khi ông Tập Cận Bình tuyên chiến với tỷ phú Mã Vân. 

Nói cách khác, quyết định hoãn hay hủy việc cho phép Ant tham gia sàn chứng khoán không hẳn là một sai lầm, bởi ít nhất ba lý do : Thứ nhất, Ant có sức thu hút ngoài mọi mong đợi. Đó là chưa kể khi đã trở thành một tập đoàn tài chính có trị giá ngang tầm với những tên tuổi như JP Morgan, Ant sẽ trở thành mối cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng truyền thống của Trung Quốc. Các ngân hàng nhà nước chưa sẵn sàng chia sẻ thị phần với bất kỳ một ai, kể cả đó là Alibaba.

Điểm thứ nhì là các sản phẩm tài chính của Ant, các dịch vụ tài chính nay là thẻ tín dụng do Alipay phát hành đẩy người tiêu dùng và các doanh nghiệp tư nhân vào thế nợ nần chồng chất và nguy cơ khủng hoảng tài chính tương tự như khủng hoảng ở Mỹ hồi 2008 càng lớn. Đó là kịch bản Bắc Kinh muốn tránh bằng mọi giá. Tại Trung Quốc, ổn định tài chính không chỉ là một vấn đề kỹ thuật hay thuần túy kinh tế, mà trước hết là một vấn đề chính trị.

Một đợt thanh trừng chính trị ?

Tuy nhiên, giới phân tích không loại trừ khả năng việc Bắc Kinh phạt Ant Financial lần này là một vụ thanh trừng về chính trị : Ngân hàng Xây Dựng Trung Quốc CCB là một trong những tiếng nói sốt sắng nhất ủng hộ  Ant niêm yết cổ phiếu. Có điều CCB thuộc « vây cánh » của phó chủ tịch Vương Kỳ Sơn. Giới quan sát tình hình chính trị Bắc Kinh cho rằng, quan hệ cá nhân giữa ông này và chủ tịch Tập Cận Bình đang « bước vào mùa đông giá buốt », kể từ khi một nhân vật thân tín với ông Vương Kỳ Sơn công khai chỉ trích chủ tịch Trung Quốc quản lý kém cỏi đại dịch Covid-19 hồi tháng 2/2020.

Với RFI Việt ngữ, chuyên gia Alex Payette nhìn xa hơn về quá khứ, giải thích Mã Vân là người của « chế độ cũ » :

Alex Payette :  « Những người chủ trương cởi trói về tài chính cho tư nhân như Mã Vân họ đã từng gắn bó với cựu bí thư thành ủy Trùng Khánh Bạc Hy Lai, nhờ vậy mà vốn của Alibaba ở các nơi đã dễ dàng được chuyển về Trùng Khánh. Cũng nhờ có điểm tựa này mà chủ nhân của Alibaba đã dễ dàng sáng lập Ant Financial. Đây thực sự là một vấn đề lớn đối với ông Tập Cận Bình. Cần nói thêm rằng, một số doanh nhân hàng đầu của Trung Quốc – trong đó có Mã Vân – càng lúc càng giữ khoảng cách với đường lối quá bảo thủ của ông Tập Cận Bình ».

Alex Payette cũng giải thích Tập Cận Bình có nhiều thủ đoạn để tấn công Mã Vân, kể cả việc hy sinh ngành công nghệ cao, một con gà đẻ trứng vàng của Trung Quốc  :

Alex Payette : « Trong trường hợp của ông Mã Vân, tôi nghĩ rằng Bắc Kinh muốn cảnh cáo chủ nhân Alibaba mà thôi. Ông này quá nổi tiếng và được quốc tế biết đến quá nhiều để có thể bị thất sủng hay bị tống giam, như trường hợp của Ngô Tiểu Huy, cựu chủ tịch hội đồng quản trị tập đoàn bảo hiểm An Bang, cháu rể cố lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình. Ngoài ra, bảo rằng công nghệ cao và tài chính công nghệ là con gà đẻ trứng vàng thì cũng không hẳn là như vậy. Vì đó là con gà đẻ trứng vàng đối với ai ? Điều đó chỉ đúng là với những ân nhân, những điểm tựa chính trị của Mã Vân, nhưng đối với ông Tập Cận Bình thì không. Nhà tỷ phú Trung Quốc này càng mạnh và đế chế của ông ta càng được mở rộng, đó lại càng là một thách thức, một mối đe dọa đối với ông Tập.

Dù vậy, đây là một đòn đau, vì lĩnh vực tư nhân trông đợi nhiều vào việc Ant Financial được yết giá trên sàn chứng khoán để có triển vọng được cấp tín dụng. Chung cuộc, Mã Vân chỉ có hai ngõ thoát : Hoặc là chấp nhận luật chơi do Bắc Kinh áp đặt, có nghĩa là tập đoàn tài chính trên mạng này phải chịu thua lỗ nặng nề. Giải pháp thứ hai là đồng ý phát hành cổ phiếu, nhưng ở mức cò con, chứ không phải là hàng chục tỷ đô la như dự án lần này. Kèm theo đó là chấp nhận để cho tất cả các tập đoàn dưới quyền ông Mã Vân chia sẻ dữ liệu big data, những thông tin cá nhân của khách hàng của các đối tác …  với chính quyền Trung Quốc, qua đó để cho chính phủ giám sát tất cả các mục tiêu mà Bắc Kinh cần nhắm tới.

Hồ sơ Ant Financial cho thấy kinh tế Trung Quốc có thêm dấu hiệu đang sôi sục, mà trong đó hệ thống ngân hàng truyền thống trong tay nhà nước chưa dễ dàng từ bỏ thế độc quyền. Nhưng quan trọng hơn cả là trong mô hình tư bản Trung Quốc, đảng Cộng Sản vẫn nắm giữ mọi quyền sinh sát, ngay cả với những tập đoàn được xem là tủ kính của một nền kinh tế hiện đại.