TẠP CHÍ VIỆT NAM

RFI

Hôm nay, ngày 11/01/2021, là đúng một năm ngày Trung Quốc có ca tử vong đầu tiên vì Covid-19. Dịch bệnh, do một loại virus corona mới gây ra, đã xuất hiện ở Vũ Hán từ những tháng cuối của năm 2019, nhưng trong một thời gian dài, thông tin đã bị ém nhẹm. Mặc dù chính quyền Trung Quốc đã nhanh chóng phong tỏa toàn bộ thành phố Vũ Hán, nhưng dịch Covid-19 đã dần dần lan ra cả thế giới.

Một năm sau, trong khi rất nhiều nước, nhất là Hoa Kỳ và một số nước châu Âu như Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha…, đang vất vả đối phó với các làn sóng dịch liên tiếp ập tới, thì tại Việt Nam, quốc gia nằm sát cạnh Trung Quốc, dịch bệnh hầu như không đáng kể : cho đến nay, theo các số liệu chính thức, chỉ mới có khoảng hơn 1.500 ca nhiễm Covid-19 ( 1.512, tính đến ngày 08/01/2021 ) và chỉ mới có 35 ca tử vong, trên tổng số gần 98 triệu dân. Cùng với Đài Loan và Singapore, Việt Nam nằm trong số những quốc gia hiếm hoi ở châu Á kềm chế dịch rất tốt.

Theo lời bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1, yếu tố đầu tiên đó là Việt Nam đã có nhiều kinh nghiệm về phòng chống dịch bệnh, vì thường xuyên phải đối phó với các dịch bệnh như tay chân miệng, sốt xuất huyết, viêm não…., và hệ thống y tế dự phòng đã được thành lập từ lâu. Việt Nam cũng đã sớm đóng cửa biên giới với Trung Quốc ngay khi được biết có dịch virus corona chủng mới ở nước láng giềng phía Bắc, nhờ vậy mà đã chặn đứng con đường lây lan. Nhưng quan trọng hơn hết đó là biện pháp cách ly triệt để đối với những người từ nước ngoài vào:

“ Quyết định đóng cửa chính thức biên giới và theo dõi người từ Trung Quốc tới chính là yếu tố làm giảm lây lan. Nếu virus vào trong cộng đồng đã lâu mà chúng ta không biết thì sẽ khó phòng ngừa hơn, cho nên ngay từ đầu việc cách ly quyết liệt, không cho lan ra cộng đồng, là yếu tố gần như quyết định để ngăn ngừa dịch bệnh này.

Nguyên tắc của Việt Nam là tất cả những người nào mà nghi ngờ là mang virus từ bên ngoài về, thì phải bảo đảm người đó ở một khu vực không lây cho cộng đồng trong vòng 14 ngày và tiếp tục ở một khu vực hạn chế tiếp xúc với cộng đồng trong vòng 14 ngày nữa. Với nguyên tắc như vậy, thì bất cứ ai là người từ nước ngoài về, tùy theo giai đoạn, ban đầu là Trung Quốc, tiếp đến là Nhật Bản, Hàn Quốc và sau đó là tất cả các nước khác, đều được vừa cách ly, vừa xét nghiệm. Những người nào dương tính thì sẽ được cách ly và được điều trị ở một chỗ riêng. Một điểm nữa, đó là tất cả các tỉnh đều có khu cách ly riêng, và phân bổ người từ nước ngoài về theo từng đợt, để giảm tải cho một khu. Đó là những yếu tố giúp Việt Nam thành công trong việc cách ly diện rộng.

Giai đoạn đầu thì có nhiều người chống đối, nhưng Việt Nam có luật phòng chống bệnh truyền nhiễm thì mọi người phải chấp nhận chuyện đó. Thứ hai là những người nào đi về thì đều có người thân ở đây. Chính những người thân hiểu vấn đề, cho nên mới khuyên những người bị cách ly đó phải hợp tác.

Việc cách ly ban đầu là do Nhà nước lo hết. Bây giờ mới mở ra thêm những nơi cách ly tự nguyện, tức là phải trả tiền thêm, ở một khu vực nhất định và phải chịu sự kiểm soát về y tế, về mức độ tiếp xúc, để không lây lan ra cộng đồng. Những yếu tố đó khiến không ai phản ứng về chuyện cách ly nữa. ”

Theo số liệu do bộ Y Tế Việt Nam cung cấp ngày 08/01/2021, hiện nay, tổng cộng có gần 18.600 người đang được cách ly ngừa Covid-19 hoặc đang được theo dõi y tế ở Việt Nam. 

Để có thể cách ly số đông người, trong giai đoạn đầu, Việt Nam thậm chí huy động cả các doanh trại, trường quân sự. Trở về Việt Nam vào tháng 03/2020, nữ sinh viên Châu Minh đã được đưa đi cách ly tập thể tại Trường Quân sự Bộ Tư lệnh Thủ đô, Sơn Tây, trong 14 ngày. Trả lời RFI Việt ngữ ngày 07/01/2020, cô kể lại trải nghiệm trong những ngày cách ly đó:

“ Trong thời gian này, chúng tôi không phải đóng bất kỳ chi phí gì, toàn bộ đều do Nhà nước lo. Nơi tôi được cách ly là một cơ sở khá là rộng rãi, khang trang và rất sạch sẽ, với sức chứa hơn 300 người, mỗi phòng có 16 người, với 8 giường tầng. Mỗi hai phòng như vậy dùng chung một nhà vệ sinh rất rộng, sạch sẽ, với đầy đủ nước nóng. Mỗi hai ngày có nhân viên đến phun thuốc khử khuẩn tất cả các phòng. Toàn bộ các đồ dùng vệ sinh cá nhân như bàn chải, kem đánh răng, dầu gội…, đều được cấp miễn phí để tránh sự lây nhiễm từ bên ngoài.

Ở đây có lắp đặt Internet, nhưng nếu chúng tôi yêu cầu thì có thể được mua thẻ điện thoại, hoặc xin nếu cần. Mỗi ngày chúng tôi được cấp 3 suất ăn với đầy đủ chất dinh dưỡng: thịt, rau, canh…, do bộ đội mang đến các phòng. Ở đây chúng tôi được trải nghiệm giờ giấc sinh hoạt của bộ đội: 6 giờ sáng có người bắc loa kêu chúng tôi dậy tập thể dục. Tôi thấy bộ đội phải dậy rất sớm để chuẩn bị suất ăn, đóng gói, rồi đưa đến các phòng vào khoảng 7 giờ sáng. Sau đó, có đoàn y tế đến để đo thân nhiệt, theo dõi sức khỏe và phát khẩu trang miễn phí cho mỗi người. Ở đây chúng tôi phải đeo khẩu trang mọi lúc và hạn chế tiếp xúc với người khác.”

Ngoài việc cách ly triệt để như vậy, thành công của Việt Nam trong việc kềm chế dịch Covid-19 còn là nhờ việc truy tìm sát sao những ca tiếp xúc gần ( F1 ) với bệnh nhân Covid để xét nghiệm và cách ly luôn nếu cần. Thậm chí người ta còn truy ra cả người tiếp xúc gần với F1, tức là F2. Những người bị “dán nhãn” F2 thì được yêu cầu cách ly tại nhà trong khi chờ kết quả xét người F1.

Thành ra hiện nay có rất ít ca lây nhiễm trong cộng đồng, nguy cơ lây nhiễm Covid-19 ở Việt Nam bây giờ chủ yếu là từ bên ngoài, tức là những ca ngoại nhập. Do việc nhập cảnh qua các cửa khẩu hàng không bị kiểm soát chặt chẽ, đã từng có những vụ nhập cư lậu mà Việt Nam không chặn được, như vụ xảy ra ở Đà Nẵng vào mùa hè năm ngoái, đa số là người Trung Quốc. Từ tháng 3 đến nay, Việt Nam vẫn tạm ngưng phần lớn các chuyến bay thương mại từ nước ngoài. Chỉ có một số tuyến hàng không từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Đài Loan trên nguyên tắc đã được mở lại từ ngày 15/09/2020 và các tuyến từ Lào và Cam Bốt được mở lại từ ngày 22/09. Nhưng chỉ sau hai chuyến bay từ Hàn Quốc về Việt Nam, toàn bộ các tuyến đường đó lại bị tạm ngưng từ tháng 10 do phương thức quản lý, cách ly khách từ các chuyến bay chưa thống nhất, nên các hãng hàng không phải chờ hướng dẫn cụ thể.

Gần đây, ngày 05/01/2021, Việt Nam cũng đã tạm ngưng các toàn bộ chuyến bay từ những quốc gia có những ca nhiễm biến thể mới của virus corona gây bệnh Covid-19, đầu tiên là từ Anh Quốc và Nam Phi. Đây là hai nước mà biến thể mới của virus được phát hiện và nay đã lan sang một số nước khác, kể cả ở Việt Nam, theo lời bác sĩ Trương Hữu Khanh:

“ Ban đầu Việt Nam cũng có một ca, nhưng ca đó được phát hiện ngay trong khu cách ly. Diễn biến của một virus theo hướng lây lan nhanh hơn là điều tất yếu. Thứ hai là nếu nó đã ở Anh, thì nó sẽ lan ra khắp nơi, tại vì nó sẽ là virus có ưu thế hơn các virus dòng trước, nó lây nhanh thì sẽ lấn át các virus cũ. Ngay khi bên Anh có virus biến thể mới thì Việt Nam đã chuẩn bị thiết bị vật liệu để phát hiện virus đó. Rõ ràng là chúng ta đã phát hiện một ca, nhưng là ở trong khu cách ly. Điều này cho thấy là việc phòng ngừa phải ráo riết, quyết liệt hơn, đừng để virus lan ra cộng đồng, vì nếu lan nhanh ra cộng đồng, nó sẽ lây nhanh đến các đối tượng nguy cơ, gây nhiều tử vong ở các đối tượng đó. Thành ra Việt Nam phải quyết liệt hơn trong việc ngăn các nguồn lây ngoại lai đến Việt Nam. Nếu có thì phải đuổi cho nhanh để ngăn được dòng virus lây nhanh này.”

Chính vì đã kềm chế được dịch mà Việt Nam đã không vội vã đặt mua vac-xin ngừa Covid-19. Hơn nữa việc đặt mua trước có rất nhiều rũi ro về tài chính mà Việt Nam không thể kham nổi. Mãi đến gần đây, ngày 04/01, chính phủ Việt Nam mới thông báo đồng ý sẽ mua 30 triệu liều vac-xin của hãng AstraZeneca và cho biết đang tìm mua vac-xin từ các nguồn khác, kể cả của Pfizer.

Cũng nhờ dịch Covid-19 được kềm chế như vậy, và cũng nhờ thời gian phong tỏa kéo dài chưa tới 3 tháng, mà kinh tế của Việt Nam đã không bị rơi vào suy thoái trong năm 2020 và Việt Nam là một trong những nước hiếm hoi trên thế giới đạt mức tăng trưởng dương ( 2.9% ). Kinh tế Việt Nam đang nhanh chóng phục hồi, đến mức mà thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào tháng trước đã đề ra chỉ tiêu tăng trưởng đến 6,5% cho năm nay. Tuy nhiên, do các biện pháp hạn chế và do việc đóng cửa biên giới kéo dài, ngành du lịch đã bị thiệt hại rất nặng nề và ngành hàng không cũng lao đao không kém.

Mặt khác, do Việt Nam vẫn tạm ngưng phần lớn các chuyến bay quốc tế, cho nên rất nhiều công dân Việt Nam còn bị kẹt ở nước ngoài. Từ tháng 4 năm ngoái, chính phủ Hà Nội đã tổ chức nhiều chuyến bay để hồi hương các công dân này, với vé do họ phải trả. Theo các số liệu của chính phủ, được tờ nhật báo Hồng Kông South China Morning Post trích dẫn ngày 08/01/2021, trong vòng 8 tháng, đã có khoảng 65.000 người Việt Nam được hồi hương trên tổng cộng 235 chuyến bay. Nhưng nỗ lực này không đủ để đưa về nước tất cả những người đang tuyệt vọng tìm đường hồi hương.

Đối với những người đã được hồi hương, theo lời ông Phùng Đức Tùng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Mekong, được nhật báo Hồng Kông trích dẫn, thách đố lớn nhất đó là tìm lại việc làm và mất thu nhập. Cho nên trong số những người này đã có rất nhiều ca rối loạn tâm thần, trầm cảm, bi quan, thậm chí có người đã tự tử.

South China Morning Post nhắc lại là nhiều gia đình Việt Nam sống nhờ vào tiền của lao động ở nước ngoài gởi về. Năm 2019, số tiền mà những người này gởi về Việt Nam lên tới 17 tỷ đôla, nhưng con số năm 2020 theo dự báo sẽ giảm 7,6%, do có ít lao động ra nước ngoài làm việc trong tình hình dịch Covid-19. Theo các số liệu do báo chí Việt Nam cung cấp, trong 11 tháng đầu năm ngoái chỉ có khoảng 54.300 lao động ra nước ngoài làm việc, sụt giảm rất nhiều so với con số 148.000 của năm 2019.