Tú Anh

Thảm kịch Kurdistan-Syria, sự phản bội của Donald Trump, tính tóan « thâm độc » của Erdogan và Putin. Nước Pháp đối mặt với Hồi Giáo chính trị. Về châu Á, Hồng Kông nổi bật với bài phân tích « Ngõ cụt » của Trung Quốc. Đây là những chủ đề chính của các tuần báo Pháp.

Silence, on tue (Im miệng để chúng tôi giết ), tựa màu máu đỏ trên trang bìa của Courrier International mở đầu cho một loạt bài về Kurdistan-Syria và « những điều mà Bắc Kinh không hiểu về Hồng Kông » là hai hồ sơ lớn trên tạp chí mỗi tuần tổng hợp 1500 bài báo thế giới.

Giấc mơ của người Kurdistan-Syria được sống yên lành sau 5 năm chiến tranh bị tan biến. Quyết định rút quân bốc đồng của Donald Trump gieo rắc hỗn loạn, mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, nhưng nghiêm trọng hơn cả là giúp cho Nga trở thành chủ nhân ông tại khu vực.

L’Orient-Le Jour của Liban xót xa cho số phận người Kurdistan-Syria phải bỏ làng ra đi trước đoàn quân Thổ Nhĩ Kỳ với tâm trạng vĩnh viễn mất quê hương. Một cô gái 17 tuổi, phân trần trong nước mắt : tôi không dám chống cự, tôi không phải là Che Guevara. Giải pháp duy nhất là chạy. Cũng theo tờ báo Liban này, Mỹ rút quân giúp cho Matxcơva trở thành chủ nhân ông và rồi đây chế độ Damas sẽ áp đặt các điều kiện trói tay cộng đồng Kurdistan.

Phê phán nghiêm khắc ,nhất vẫn là báo chí Mỹ. Los Angeles Times lên án « hành động bốc đồng « của Donald Trump gây ra những hệ quả tai hại trên diện địa mà còn đi ngược lại quyền lợi của nước Mỹ : Trong nhiều chính phủ, một câu hỏi thường được đặt ra là « ai tuyên bố nhân danh tổng thống ». Trong chính quyền Trump thì chỉ có Trump, đã vậy ông ta còn không ngần ngại tuyên bố trái ngược nhau. Trên trường quốc tế, tiếng nói của Nhà Trắng đã mất trọng lượng. Người dân Mỹ sẽ lãnh hậu quả.

NATO rạn nứt

Trong nhãn quan địa chiến lược, tuần báo Le Point nhận định dứt khóat : tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng ra tay để đặt Tây Phương vào chân tường. Cuộc tấn công của Ankara chứng tỏ Liên Minh NATO, nền tảng của các chế độ dân chủ bị nứt rạn. Phản bội người Kurdistan, Tây Phương tự sát.

Theo Le Point, bỏ người Kurdistan sau khi phó mặc Ai Cập cho « Huynh Đệ Hồi Giáo » cho thấy xu hướng của Mỹ rút bỏ Trung Đông và xem nhẹ lời cam kết với đồng minh. Hành động này của Mỹ đe dọa Israel, Đài Loan cũng như Châu Âu.

Thảm bại tại Syria chỉ là một loạt thất bại chính trị của Donald Trump : Chủ nhân Nhà Trắng không còn « quả đấm thép » nào để đấu với Trung Quốc, Iran, Bắc Triều Tiên và Venezuela.

Nói cách khác, thái độ tiền hậu bất nhất, thiển cận nhưng thích khoe khoang, không rõ có phải do bệnh tâm thần hay không, Donald Trump đã giúp Tập Cận Bình và Vladimir Putin toại nguyện. Donald Trump không phải là nguyên nhân. Ông là sản phẩm của xu hướng nước Mỹ ích kỷ mị dân.

Nước Mỹ hào hùng của 1945 đã chết, Le Point kết luận.

« Việt Nam » của Erdogan

Bên cạnh tâm trạng bi quan này cũng có những lời xác quyết : Người Kurdistan- Syria sẽ không bao giờ bỏ cuộc, hãy làm cho Thổ Nhĩ Kỳ trả giá đắt, miền đông bắc Syria sẽ là « Việt Nam » của Erdogan.

Một ngày sau khi Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, nhật báo Israel Ha’Aretz, hy vọng người Kurdistan không buông súng, trái lại nên chiến đấu mới là thượng sách cho dù bị bỏ rơi. Với câu hỏi : liệu Erdogan sẽ sa lầy như Mỹ tại Việt Nam ?, tác giả tin rằng với kinh nghiệm trận mạc, FDS thừa khả năng sử dụng chiến thuật du kích để làm tiêu hao quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara cần đánh thật nhanh để áp đảo trong khi người Kurdistan không cần yếu tố thời gian, vừa đánh để tranh thủ sự ủng hộ của công luận quốc tế, vừa gây thiệt hại cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, tạo làn sóng chống chiến tranh ngay tại nước Thổ.

Đồng quan điểm, tuần báo L’Obs dành cho nhà nhân chủng học mang hai dòng máu Mỹ-Pháp Scott Atran một bài phỏng vấn dài. Chuyên gia này rất tức giận Donald Trump và dự phóng cuộc chiến sẽ kéo dài và người Kurdistan sẽ không bao giờ đầu hàng. Ông cho biết đã từng chứng kiến tận mắt trên chiến trường « tinh thần quả cảm của từng người dân Kurdistan kể cả phụ nữ và người trên 80 tuổi ».

Trong cuộc chiến chống Daech, từ 2014 đến chiến thắng, FDS đã hy sinh 10.000 chiến binh trong khi đồng minh Hoa Kỳ có 17 binh sĩ tử trận.

Bỏ người Kurdistan là một quyết định « lãng phí » vì họ là sắc dân có nhãn quan khá tự do, có niềm tin vào một chế độ thượng tôn pháp luật. Sau Nhật Bản và Israel, ở phía đông Châu Âu, hệ thống chính trị Kurdistan là tương đối cởi mở nhất.

Scott Atran kết luận : Bỏ đồng minh Kurdistan là tự bỏ các giá trị cơ bản để đánh đổi những món lợi vật chất.

Trong bối cảnh phong trào phản kháng tại Hồng Kông không có dấu hiệu suy giảm sau bốn tháng đấu tranh và để truy tìm căn nguyên vì sao chính quyền Bắc Kinh bị rơi vào thế kẹt không lối thoát, một nhà nghiên cứu chính trị Hồng Kông phải trở lại thời thực dân Anh tìm câu trả lời. Courrier International đăng lại bài tham luận ngày 25/09/2019 nhân một cuộc hội thảo tại Hồng Kông.

Những điều không biết

Theo tác giả Diệp Kiện Dân (Ray Yep Kin Man), dự luật xét lại các nguyên tắc dẫn độ đã gây ra cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất tại Hồng Kông kể từ năm 1997. Cường độ đề kháng của dân Hồng Kông không ngừng gia tăng cho dù dự luật đã được hủy bỏ. Đúng vào ngày quốc khánh của Hoa Lục, một cảnh sát viên rút súng bắn vào một người biểu tình làm tình thế trở thành rất nguy hiểm. Tuy nhiên, theo nhận định của giáo sư Diệp Kiện Dân, kẻ gây ra thiệt hại lớn nhất trong hơn 100 ngày qua là đảng Cộng Sản Trung Quốc. Vì thiếu hiểu biết nên sử dụng chiến lược chà đạp nguyên tắc « một quốc gia hai chế độ » do Đặng Tiểu Bình đề xuất để thuyết phục dân Hồng Kông trở về đất mẹ. Nếu theo đúng tinh thần « nhất quốc lưỡng chế » thì bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga phải từ chức từ lâu.

Cơ sở của công thức này là « đồng cảm giữa hai cộng đồng ». Mục tiêu của công thức là bảo đảm cho chế độ tư bản tại Hồng Kông và nền kinh tế thị trường, thừa kế của chế độ thực dân Anh, được hoạt động hài hòa.

Thế mà trong những tháng gần đây, chiến lược của Bắc Kinh là « bôi bẩn » người dân Hồng Kông. Rồi vì lý do chính trị, Bắc Kinh tấn công vào một loạt xí nghiệp địa phương từ hãng hàng không Cathay Pacific cho đến các tập đoàn địa ốc và công ty MTR, quản lý hệ thống xe điện ngầm, bắt ép họ phải hợp tác với Bắc Kinh, cụ thể là đóng cửa một số trạm để gây khó khăn cho người đi biểu tình.

Hậu quả, người dân Hồng Kông không thấy Bắc Kinh ban « ân sủng » gì , vậy thì chơi với Hoa Lục để làm gì ? Khái niệm « nhất quốc lưỡng chế » còn là chiêu bài trong chính sách đối với Đài Loan. Nếu Tập Cận Bình ra tay đàn áp Hồng Kông thì chẳng khác nào khai tử nỗ lực của nhiều thế hệ lãnh đạo vận động quốc tế nhìn nhận Hồng Kông, Ma Cao, Đài Loan là lãnh thổ Trung Quốc. Thế mà, mỗi lần xảy ra khủng hoảng là mỗi lần đảng Cộng Sản gia tăng kềm kẹp. Lần sau cùng là sau phong trào Dù vàng 2014, các ứng cử viên nghị viện bị buộc phải ký giấy cam kết Hồng Kông là « lãnh thổ bất khả phân » của Trung Quốc.

Thiếu hiểu biết về công thức « một quốc gia hai chế độ », Bắc Kinh còn hiểu lầm về mối quan hệ « mẫu quốc- nhượng địa » thời thực dân Anh, tưởng rằng « toàn quyền » chỉ là bù nhìn. Vì vậy, đảng Cộng Sản Trung Quốc giữ nguyên trạng quy chế này khi thu hồi nhượng điạ vào năm 1997. Trên thực tế, theo giáo sư Diệp Kiện Dân, trong suốt 150 năm đô hộ, toàn quyền Hồng Kông thường xuyên « chống lại Luân Đôn » mỗi khi có lý do chính đáng bảo vệ quyền lợi địa phương, kể cả chuyện tự ý giảm ngân sách tài trợ cho lực lượng Hoàng Gia trấn đóng tại nhượng địa mà triều đình không làm gì được.

Thật ra, theo giáo sư Diệp Kiện Dân, với tinh thần thực tế, sau 100 ngày đối đầu với khủng hoảng, lãnh đạo Trung Quốc cũng ý thức được là « không thể đàn áp ». Hồng Kông đã thay đổi và quyết liệt hơn những đợt tranh đấu trước. Hàng triệu công dân tận tình dấn thân, chống lại bạo quyền với một kho tàng sáng kiến thông minh và tinh thần đồng cam cộng khổ mỗi ngày.

Giải pháp khả thi nhất cho Bắc Kinh là phải kiên nhẫn chinh phục một phần dân cư sẵn sàng thỏa hiệp. Càng đàn áp thì càng nguy hiểm.Trong phong trào tranh đấu hiện nay có hai xu hướng : một bên muốn Bắc Kinh tôn trọng tôn chỉ « hai chế độ », để cho Hồng Kông thêm quyền tự trị, bầu cử tự do. Xu hướng thứ hai chủ trương « ly khai » thậm chí « độc lập ». Hai xu hướng này đang « cạnh tranh nhau », bên thắng sẽ quyết định tương lai chính trị của Hồng Kông.

Giải pháp tối ưu của đảng Cộng Sản Trung Quốc là chấp nhận thực tế này, ủng hộ xu hướng muốn sống trong một xã hội tự do, với các quyền và giá trị phổ quát. Chỉ như thế thì mới hy vọng công thức « nhất quốc lưỡng chế » được tồn tại.

Vụ 4 cảnh sát bị một đồng nghiệp theo đạo Hồi giết chết ở ngay cơ quan anh ninh Paris tiếp tục được bàn luận. L’Express trở lại cuộc đời của hung thủ để kết luận : Đồng nghiệp và vợ của Mickael Harpon « không thấy có một bằng chứng nào cho thấy hung thủ bị cực đoan hóa » trừ một lần sau vụ tòa soạn tuần báo trào phúng Charlie Hebdo bị tấn công. Lúc đó Mickael Harpon có tuyên bố « Charlie Hebdo tự gieo gió ».

Nhưng nếu có cảnh giác phát hiện thì làm sao ? Tuần báo L’Obs đặt câu hỏi nát óc : Phát hiện tín đồ cực đoan đã là chuyện khó. Khó hơn nữa là giúp đối tượng trở lại bình thường và tìm một chỗ đứng mới trong xã hội. Nhà nước Pháp chưa có câu trả lời.

Vì biến đổi khí hậu, vì ngại bay qua biển và vì được cung ứng đầy đủ. Báo El Independiente, trích dẫn các nhà điểu cầm học Tây Ban Nha, giải thích.

Theo El Independiente, thay đổi khí hậu và đời sống tiến hóa của xã hội đã làm cho đa số loài chim di trú không dám lấy rủi ro bay qua vịnh Gibraltar về châu Phi tìm mặt trời khi mùa đông tới. Loài cò trắng chọn ở lại Tây Ban Nha vì nơi đây cũng ấm áp và có đủ thức ăn, từ những đống rác thành phố.

Hệ quả là chính phủ Tây Ban Nha phải thành lập những khu bảo tồn thiên nhiên để có cho loài chim di trú từ Bắc Âu bay đến có chỗ dừng chân. Nếu thấy đất lành thì chim cứ đậu và nhận nơi này làm quê hương, khỏi phải đi xa. Có khu bảo tồn thiên nhiên thì có du khách. Chim nhập cư và nước đón tiếp cùng có lợi .

http://vi.rfi.fr/quoc-te/20191019-kurdistan-syria-donald-trump-boi-phan-phuong-tay-tu-sat

(AFP) – Cây đại thụ của điện ảnh thế giới Francis Ford Coppola lại được vinh danh tại Pháp. 

Nhà làm phim huyền thoại người Mỹ Francis Ford Coppola, tác giả của hai kiệt tác “Bố già – The Godfather” và “Bây giờ là ngày tận thế – Apocalypse Now” vào tối hôm qua, 18/10/2019, đã được Liên Hoan Điện Ảnh Lumière tại thành phố Lyon, miền Nam nước Pháp trao tặng giải Lumière về toàn bộ sự nghiệp của ông. Giải thưởng cao quý này đã được trao cho nhà đạo diễn đã 80 tuổi này đúng vào dịp Liên Hoan Phim Lumière, dành riêng cho tác phẩm kinh điển của Nghệ Thuật Thứ 7 kỷ niệm 10 năm ngày thành lập. Đạo diễn Mỹ Coppola, người đã giành được hai giải Cành Cọ Vàng tại Liên Hoan Điện Ảnh Cannes ở Pháp với bộ phim “Cuộc trò chuyện bí mật” năm 1974 và “Bây giờ là ngày tận thế” năm 1979, như vậy đã đoạt giải thưởng Lumière đúng 10 năm sau một cây đại thụ khác của điện ảnh quốc tế là Clint Eastwood, cũng người Mỹ, người đầu tiên đoạt giải Lumière. Coppola cũng nối bước một người Mỹ khác, nữ diễn viên Jane Fonda, đã được trao giải Lumière vào năm ngoái 2018.

(Reuters) – Lần đầu tiên một đội nữ phi hành gia ra làm việc ngoài không gian. 

Thành tích này đã được hai nữ phi hành gia Mỹ Christina Koch và Jessica Meir thực hiện hôm qua, 18/10/2019. Họ đã rời Trạm Vũ Trụ Quốc Tế (ISS) ra ngoài không gian để làm một công việc thường lệ là thay pin bị lỗi bên ngoài trạm vũ trụ đang quay quanh Trái Đất ở khoảng cách 400 km. Hai người phụ nữ đã ở lại bảy giờ và 17 phút bên ngoài trạm quỹ đạo. Cho đến nay, đã có một số nữ phi hành gia ra “đi bộ” ngoài không gian, nhưng đây là lần đầu tiên có một đội toàn là nữ ra ngoài làm việc mà không cần nam giới đi kèm. Cơ quan NASA của Mỹ từng dự trù một chuyến công tác tương tự vào tháng Ba vừa qua, nhưng rốt cuộc đã phải dời lại vì một lý do rất bất ngờ: Một trong những bộ đồ không gian được dùng cho công việc đó lại không vừa cho nữ phi hành gia có liên can.

(Le Parisien) – Ô nhiễm môi trường gây ra cái chết của 400.000 người trên toàn châu Âu. 

Trên đây là kết quả báo cáo thường niên Cơ quan Môi trường Châu Âu công bố ngày 18/10/2019. Quốc gia có nhiều người chết sớm vì ô nhiễm môi trường nhất châu lục là Đức, sau đó đến Ý, Ba Lan và Pháp. Riêng tại Pháp, số người chết vì ô nhiễm môi trường là 40.000 người, trong đó 32.000 người chết vì bụi mịn.

(AFP) – Mỹ hứa trả “phần lớn” các khoản nợ Liên Hiệp Quốc ngay trong năm 2019. 

Nữ đại sứ Cherith Norman Chalet, trưởng phái bộ Hoa Kỳ phụ trách mảng quản lý và cải cách Liên Hiệp Quốc đã cam kết như trên vào hôm qua, 18/10/2019, nhân một cuộc họp của một ủy ban ngân sách thuộc Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc. Quan chức Mỹ không cho biết chi tiết về các khoản nợ tồn đọng của Hoa Kỳ, đặc biệt là kể từ năm 2017, sau khi tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định chỉ đóng góp 25% vào quỹ dùng cho các chiến dịch dịch hòa bình của Liên Hiệp Quốc, so với 28% trước đó. Cho đến đầu tuần này, theo các tài liệu của Liên Hiệp Quốc, Washington còn nợ 1,055 tỷ đô la cho ngân sách hoạt động của tổ chức, bao gồm 674 triệu đô la cho năm 2019 và 381 triệu đô la nợ tồn đọng từ những năm trước. Còn đối với các hoạt động gìn giữ hòa bình, Hoa Kỳ còn nợ 2,378 tỷ đô la. Theo bà Norman Chalet, Mỹ gần đây đã giải ngân 180 triệu đô la, và sẽ giải ngân tiếp 96 triệu đô la trong những tuần lễ tới đây. Các khoản thanh toán khác sẽ được thực hiện trong tháng 11. Nữ đại sứ Mỹ giải thích rằng sự chậm trễ trong thanh toán của Hoa Kỳ phần lớn là do năm tài chính Mỹ trải dài từ tháng 10 đến cuối tháng 9, chứ không theo năm dương lịch được Liên Hiệp Quốc áp dụng.

(Reuters) – Trung – Mỹ sẽ hợp tác trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau nhằm giải tỏa những mối lo ngại chính của cả hai bên. 

Tuyên bố nói trên của phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc được đưa ra ngày hôm qua 18/10/2019. Ông Lưu Hạc cũng cho rằng cuộc đàm phán giữa hai nước đã đạt được tiến bộ về nhiều lĩnh vực, và nhấn mạnh việc chấm dứt cuộc chiến thương mại sẽ tốt cho cả Mỹ, Trung Quốc và toàn thế giới.

(Reuters) – Mỹ lại trừng phạt Cuba vì vi phạm nhân quyền và giúp đỡ Venezuela. 

Trong một thông cáo công bố hôm qua, 18/10/2019, bộ Thương Mại Hoa Kỳ cho biết sẽ hạn chế quyền thuê phi cơ thương mại của La Habana bằng cách thu hồi các giấy phép cho thuê hiện hữu đang cấp cho các hãng hàng không nhà nước Cuba và bác bỏ các đề nghị thuê máy bay trong tương lai. Mỹ cũng sẽ mở rộng các hạn chế cấm xuất khẩu qua Cuba các sản phẩm của nước khác nhưng có sử dụng linh kiện Mỹ, và áp đặt thêm nhiều hạn chế mới đối với hàng xuất khẩu qua Cuba. Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez, trên mạng Twitter, đã lên án một động thái đồng nghĩa với “biện pháp phong tỏa thêm về mặt kinh tế, chứng minh sự phá sản về mặt đạo đức của một chính sách co cụm quốc tế do một chính quyền nhũng nhiễu tiến hành”.

(AFP) – Tổng thống Chilê ban bố tình trạng khẩn cấp tại Santiago. 

Thông báo của tổng thống được đưa ra tối hôm qua 18/10/2019, sau khi người dân thành phố Santiago biểu tình phản đối chính quyền tăng giá vé métro, dẫn đến nhiều vụ xô xát, đụng độ dữ dội. 16 xe bus và nhiều bến tàu bị phóng hỏa, 57 cảnh sát bị thương, khoảng 180 người biểu tình bị bắt. Tình trạng khẩn cấp dự kiến kéo dài 15 ngày. Hệ thống métro của thành phố Santiago, với chiều dài 140km, được coi là một trong những mạng lưới hiện đại nhất châu Mỹ la-tinh, phục vụ 3 triệu hành khách mỗi ngày.

(AFP) – Tại Sibéria, Nga, ít nhất 13 người chết do vỡ đập nước ở một mỏ vàng. 

Vụ vỡ đập xảy ra vào hôm nay 19/10/2019. Đây là một con đập được xây dựng trái phép trên sông Saiba, vùng Krasnoiarrsk, Sibéria, cách Matxcơva khoảng 4.000km. Công trình không đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn. Chính quyền cho biết có 13 người mất tích, 14 người khác phải nhập viện, trong đó có 3 người bị thương rất nặng.

(AFP) – Tại Afghanistan, ít nhất 62 người chết trong một vụ khủng bố nhắm vào một đền thờ Hồi Giáo. 

Vụ đặt bom bên trong đền thờ tại làng Jaw Dara, tỉnh Nangarhar, miền đông Afghanistan còn làm 33 người bị thương. Khi vụ nổ xảy ra, bên trong đền thờ có 350 tín đồ Hồi Giáo. Hiện chưa có nhóm Hồi Giáo cực đoan nào đứng ra nhận trách nhiệm về vụ tấn công. Đây là vụ khủng bố đẫm máu thứ hai tại Afghanistan trong năm 2019, sau vụ tấn công vào một đám cưới khiến 91 người chết ở Kaboul hồi tháng 08, mà Tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo tự nhận là đã tiến hành.

(Reuters) - Boeing bị tình nghi giấu lỗi của loại phi cơ 737 MAX từ năm 2016. 

CụcHàng Không Liên Bang Mỹ hôm qua 18/10/2019 đã chuyển qua Quốc Hội Mỹ 10 trang email của một cựu phi công kỹ thuật chính của loại máy bay 737 MAX. Ông Mark Forkner vào năm 2016 đã từng gửi điện thư nói về lỗi điều khiển của 737 MAX. Theo nội dung thư trao đổi giữa các nhân viên Boeing, Forkner đã cho biết Hệ Thống Tăng Cường Tính Năng Điều Khiển Bay (MCAS) đã có vấn đề khi thử nghiệm. Đây là hệ thống có liên quan tới hai vụ tai nạn máy bay ở Indonesia và Ethiopia, khiến tổng cộng 346 người thiệt mạng.

http://vi.rfi.fr/quoc-te/20191019-tin-doc-nhanh