Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ vừa tố Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã không giữ lời hứa không quân sự hóa Biển Đông và kêu gọi “hành động tập thể” với Bắc Kinh.

Phản ứng mạnh mẽ, liên tục từ phía Mỹ

Tướng Joseph Dunford, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ hôm 29/5, cho biết ông không kêu gọi hành động quân sự, nhưng nhấn mạnh rằng cần phải thực thi luật pháp quốc tế, “hành động tập thể” để buộc Bắc Kinh phải chịu trách nhiệm. “Biển Đông, theo đánh giá của tôi, không phải là một đống đá”, ông Dunford tiếp tục, đề cập đến một loạt các rải đá đã bị Trung Quốc khai thác trái phép và quân sự hóa. “Những gì đang bị đe dọa ở Biển Đông là vi phạm luật pháp, chuẩn mực và tiêu chuẩn quốc tế”, vị Tướng Mỹ nói. Tướng Dunford cũng thừa nhận rằng, việc Trung Quốc xây dựng trên các rải đá đã chậm lại; tuy nhiên, cho rằng “đó là vì các đảo hiện đã được phát triển đến mức chúng cung cấp khả năng quân sự mà người Trung Quốc mong muốn”.

“Hãy nhìn những gì TQ làm, đừng nghe những gì TQ nói”

Trong chuyến thăm chính thức tới Mỹ (25/9/2015), sau khi hội đàm với Tổng thống Mỹ B.Obama, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã lần đầu tiên cam kết công khai rằng sẽ không “quân sự hóa” các đảo nhân tạo mà nước này xây trái phép trên Biển Đông. Tuy nhiên, trên thực tế những năm qua Trung Quốc đã không ngừng mở rộng xây dựng, bồi đắp đảo và quân sự hóa ở Biển Đông. Tuy nhiên, Trung Quốc luôn bắt các nước khác phải hiểu theo nghĩa mà ngôn ngữ của nước này đưa ra, đó chính là việc Trung Quốc định nghĩa từ “quân sự hóa” theo cách hiểu của người Hoa. Cam kết “không quân sự hoá Biển Đông” do ông Tập Cận Bình đưa ra không có nghĩa là Trung Quốc sẽ không triển khai quân đội hay khí tài tại đây, chuyên gia Greg Austin nhận định.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 51 (AMM-51) diễn ra từ ngày 01-4/2018, tại Trung tâm Hội nghị EXPO, Singapore, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã tuyên bố rằng “Một số quốc gia không giáp Biển Đông, chủ yếu là Mỹ, đã gửi lượng lớn vũ khí chiến lược tới khu vực để phô trương sức mạnh quân sự và gây sức ép lên các nước trong khu vực, trong đó có Trung Quốc. Tôi e đây chính là lý do lớn nhất thúc đẩy Trung Quốc quân sự hóa trên Biển Đông”. Ngoại trưởng Vương Nghị cho rằng áp lực quân sự như vậy khiến các nước trong khu vực, gồm cả Trung Quốc, phải “thiết lập các cơ sở phòng thủ để tự vệ”. Khi được hỏi về khả năng các quốc gia khác đáp trả việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông, ông Vương nói Bắc Kinh có quyền thực thi “các biện pháp bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ”. Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc công khai thừa nhận hoạt động quân sự hóa trên Biển Đông. Trong Đối thoại Shangri-La hồi tháng 6/2018, trung tướng Hà Lôi, Phó Giám đốc Học viện Khoa học Quân sự Trung Quốc cũng ngang nhiên cho rằng việc triển khai binh sĩ và vũ khí trên các đảo ở Biển Đông là “nằm trong quyền chủ quyền của Trung Quốc và được luật pháp quốc tế cho phép”. Còn trong cuộc hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis tại Đại lễ đường nhân dân hôm 27/6/2018, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình một lần nữa cam kết duy trì hòa bình nhưng tuyên bố sẽ không từ bỏ “dù chỉ là một tấc đất lãnh thổ mà tổ tiên để lại”.

Hành động thất hứa đã khiến Trung Quốc hứng chịu nhiều chỉ trích từ các nước trước đây

Tại Đối thoại Shangri-La tại Singapore lần thứ 17 tháng 6/2018, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã tái khẳng định quan ngại sâu sắc về việc xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn ở Biển Đông, cho rằng hành động này “làm gia tăng căng thẳng, phức tạp và leo thang tranh chấp, gây nguy hiểm cho dòng chảy tự do thương mại và làm suy yếu sự ổn định của khu vực”. Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng (NDAA) cho năm tài khóa 2019, trong đó yêu cầu Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao phải thường xuyên báo cáo “về các hoạt động quân sự và đe dọa của Trung Quốc trên Biển Đông”. Còn Nhà Trắng nhiều lần hối thúc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mở rộng cam kết phi quân sự hóa ra phạm vi toàn bộ Biển Đông. Phát biểu trong một cuộc hội thảo tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington, phía Mỹ cho rằng Chủ tịch Tập Cận Bình phải mở rộng cam kết phi quân sự hóa đối với toàn bộ Biển Đông và không có những bước đi làm leo thang căng thẳng. Ngoại trưởng Mike Pompeo (14/6/2018) tái khẳng định quan ngại sâu sắc về việc xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn ở Biển Đông, vì những hành động đó làm gia tăng căng thẳng, phức tạp và leo thang tranh chấp, gây nguy hiểm cho dòng chảy tự do thương mại và làm suy yếu sự ổn định của khu vực.

Dư luận cho rằng Bắc Kinh muốn tạo ra “tính chính danh” cho các hoạt động quân sự của mình với cả cộng đồng quốc tế và dân chúng trong nước. “Điều này nguy hiểm về mặt lâu dài cho bất kỳ nỗ lực hợp tác giải quyết vấn đề chủ quyền ở Biển Đông một cách hòa bình. Ngoài ra, chúng ta cũng không biết Trung Quốc sẽ “tiến xa” và “tiến nhanh” tới đâu ở Biển Đông”, ông Trung nhận định. Trong khi đó, chuyên gia Hoàng Việt cho rằng việc quân sự hóa ngang ngược của Trung Quốc ở Biển Đông tạo ra hành vi đe dọa sử dụng vũ lực trong luật pháp quốc tế. Từ năm 2016 đến nay, Trung Quốc nhiều lần ngang nhiên điều hệ thống tên lửa phòng không HQ-9 và chiến đấu cơ J-11 đến đảo Phú Lâm trong quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam, theo Đài Fox News. Tháng 5/2018, Bắc Kinh lần đầu điều máy bay ném bom chiến lược H-6K diễn tập cất/hạ cánh trên đảo Phú Lâm. Trung Quốc còn xây 3 đường băng phi pháp ở Chữ Thập, Vành Khăn và Xu Bi. Đây là 3 trong số 7 thực thể nằm trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam bị Trung Quốc chiếm đóng phi pháp, bồi đắp thành đảo nhân tạo. Ngày 3/5/2018, CNBC dẫn một số nguồn tin tiết lộ Trung Quốc đã âm thầm đưa tên lửa HQ-9 và tên lửa hành trình chống hạm YJ-12B đến 3 đá này. Hơn một tuần sau đó, Chương trình sáng kiến minh bạch hàng hải (AMTI) thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ) đăng bài phân tích cho thấy Trung Quốc đã điều máy bay vận tải quân sự tới Chữ Thập, Vành Khăn và Xu Bi. AMTI nhận định hầu hết những hoạt động quân sự hóa gần đây của Trung Quốc ở Trường Sa theo mô hình đã thực hiện tại đảo Phú Lâm. Từ đó, AMTI dự đoán Bắc Kinh sẽ sớm đưa chiến đấu cơ tới Trường Sa.