Các hoạt động tài chính thành công nhất của Venezuela trong những năm gần đây không diễn ra ở Phố Wall mà trong các khu khai thác vàng thô sơ ở miền nam. Khi nền kinh tế lâm vào suy thoái, khoảng 300.000 thợ đào vàng tự phát đã đến các khu vực rừng rậm để kiếm sống từ các mỏ vàng với trữ lượng khoảng 8.000 tấn của Venezuela, theo Reuters.

Những chiếc cuốc xẻng của họ mang lại lợi ích đáng kể cho chính phủ Tổng thống Nicolas Maduro. Kể từ năm 2016, chính quyền Maduro đã mua 17 tấn vàng trị giá khoảng 650 triệu USD từ những thợ đào vàng nghiệp dư, theo dữ liệu từ ngân hàng trung ương quốc gia Venezuela.

Các biện pháp trừng phạt của Mỹ đã giáng đòn nặng nề vào ngành công nghiệp dầu mỏ, nguồn thu ngoại tệ quan trọng nhất của Venezuela. Hoạt động khai mỏ chuyên nghiệp trở nên trì trệ do chính sách quốc hữu hóa. Vì vậy, các thợ đào vàng nghiệp dư ở Venezuela được thoải mái hoạt động mà hầu như không có quy định hay sự đầu tư của nhà nước.

Nguồn thu của chính quyền Venezuela dựa nhiều vào những lao động tự do như Jose Aular, thiếu niên 18 tuổi làm việc 12 giờ mỗi ngày, dùng thủy ngân lọc quặng để cho ra vàng cám tại một mỏ vàng gần biên giới với Brazil. Các vụ tai nạn lao động cùng nạn cướp bóng, bắn giết diễn ra khá phổ biến, còn Aular đã mắc bệnh sốt rét tới 5 lần.

"Chính phủ biết những gì xảy ra trong các mỏ này và họ hưởng lợi từ nó", Aular nói.

"Con đường vàng" bắt đầu ở những nơi như La Culebra, khu vực rừng rậm ở miền nam Venezuela. Những người đàn ông khai thác theo kiểu thủ công: họ dùng cuốc xẻng đào những đường hầm sâu, chuyển quặng vàng lên mặt đất bằng ròng rọc. Cách khai thác của họ khiến chất thải độc hại được xả thẳng vào hệ sinh thái rừng và khiến những căn bệnh lây truyền qua muỗi lan rộng.

Jose Rondon, 47 tuổi, đã quen với khổ cực. Quê ông ở đông bắc Venezuela, ông đến mỏ vàng này cùng hai con trai. Mức lương tài xế xe buýt trước đây của Rondon không thể theo kịp với tình trạng siêu lạm phát của Venezuela. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính lạm phát sẽ đạt 10 triệu % trong năm nay.

Gia đình ba người thu được khoảng 10 gram vàng hàng tháng, gấp khoảng 20 lần những gì họ có thể kiếm được nếu làm việc ở quê nhà. "Ở đây tôi kiếm tốt hơn nhiều", Rondon nói.

Các thợ đào vàng sau đó đến thị trấn El Callao để bán hàng. Hầu hết người mua là những tiểu thương không có giấy phép làm việc trong các cửa hàng chật chội.

"Nhà nước mua vàng, tất cả mọi người đều mua vàng, bởi vì đây là món hời", Jhony Diaz, người bán buôn được cấp phép ở Puerto Ordaz, cách El Callao 171 km về phía bắc, nói. Diaz mua vàng từ các tiểu thương và bán lại cho ngân hàng trung ương Venezuela.

Các tiểu thương sau đó mang tiền mặt về El Callao và các thị trấn đào vàng khác để trả cho thợ khai thác. Họ dùng chúng để mua nhu yếu phẩm và dành dụm gửi về cho gia đình.

Vàng được chính phủ thu mua sẽ được nấu chảy tại công ty Minerven thuộc sở hữu của nhà nước Venezuela. Sau đó, chúng được vận chuyển đến tầng hầm ngân hàng trung ương ở thủ đô Caracas.

Chúng không ở đây lâu. Dự trữ vàng của ngân hàng trung ương Venezuela đã giảm xuống mức thấp nhất trong 75 năm qua. Venezuela đang bán cả vàng khai thác thủ công và nguồn dự trữ để chi tiêu, theo hai quan chức chính phủ cấp cao. Khách hàng chính của họ là Thổ Nhĩ Kỳ, các quan chức này nói thêm.

Chương trình bán vàng của Maduro phát triển song song với mối quan hệ ngày càng nồng ấm giữa ông với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan. Cả hai lãnh đạo đều hứng chịu nhiều chỉ trích từ cộng đồng quốc tế vì chính sách của mình và đều từng đối mặt với các âm mưu đảo chính.

Ngày 1/11/2018, Tổng thống Mỹ Trump ký sắc lệnh cấm cá nhân và doanh nghiệp Mỹ mua vàng từ Venezuela, nhưng không áp dụng với các cá nhân, tổ chức nước ngoài. Ankara đã đảm bảo với Bộ Tài chính Mỹ rằng tất cả giao dịch của Thổ Nhĩ Kỳ với Venezuela đều phù hợp với luật pháp quốc tế.

Tháng 12/2016, hãng hàng không Turkish Airlines mở chuyến bay thẳng từ Caracas đến Istanbul. Động thái này gây ngạc nhiên vì nhu cầu đi lại giữa hai quốc gia khá thấp.

Dữ liệu thương mại cho thấy những chiếc máy bay này không chỉ chở hành khách. Ngày 1/1/2018, ngân hàng trung ương Venezuela bắt đầu vận chuyển vàng đến Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ qua đường hàng không với lô hàng trị giá 36 triệu USD. Vài tuần trước đó, Maduro đã đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ.

Các lô hàng năm ngoái có giá trị 900 triệu USD, theo dữ liệu thương mại và báo cáo của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngân hàng trung ương Venezuela bán vàng khai thác thủ công cho các nhà tinh chế Thổ Nhĩ Kỳ. Doanh thu được chuyển vào ngân hàng phát triển nhà nước Venezuela Bandes để mua hàng tiêu dùng của Thổ Nhĩ Kỳ.

Các khách hàng của Venezuela bao gồm nhà máy luyện vàng Istanbul (IGR) và công ty thương mại Thổ Nhĩ Kỳ Sardes Kiymetli Madenler, theo một người làm việc trong ngành công nghiệp vàng Thổ Nhĩ Kỳ và một nhà ngoại giao tại Venezuela.

Trong cuộc phỏng vấn với Reuters, giám đốc điều hành của IGR, Aysen Esen, bác bỏ công ty bà có giao dịch vàng với Venezuela. Văn phòng của Sardes Kiymetli Madenler tại Istanbul không phản hồi câu hỏi từ Reuters.

Trong khi đó, các sản phẩm tiêu dùng của Thổ Nhĩ Kỳ đang tìm đường đến Venezuela. Đầu tháng 12, 54 container sữa bột Thổ Nhĩ Kỳ đã cập cảng La Guaira gần Caracas.

Những người chỉ trích Maduro cho rằng bằng việc trả cho các thợ đào vàng  đồng bolivar ngày càng mất giá để đổi lấy kim loại quý, Maduro là đã "biến rơm thành vàng". Nghị sĩ đối lập Venezuela Angel Alvarado nói rằng "các hoạt động trong bóng tối và cơ chế trao đổi thương mại không chính thức" là công cụ mà Maduro dùng để duy trì quyền lực.

Phe đối lập kêu gọi các nước khác không giao dịch vàng với chính quyền Maduro sau khi chủ tịch quốc hội Juan Guaido ngày 23/1 tự nhận là tổng thống lâm thời. Guaido đã được Mỹ, một số nước Mỹ Latin và châu Âu công nhận.

Trong khi đó, Maduro, người nhận được sự ủng hộ của Nga, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Cuba, cáo buộc Mỹ muốn thay đổi chính quyền Venezuela vì dòm ngó nguồn tài nguyên của nước này.

"Lý do Trump muốn đối đầu với Venezuela là gì? Đó là dầu và trữ lượng dồi dào vàng, khí đốt, sắt, kim cương và những tài nguyên khác của Venezuela", ông nói. "Tôi không muốn bị lịch sử ghi lại là 'kẻ phản bội' hay 'kẻ yếu đuối' cúi đầu trước Washington".