Giữa tháng 1, Cơ quan Tình báo quốc phòng Mỹ (DIA) công bố báo cáo thường niên đánh giá sức mạnh quân sự Trung Quốc trong năm 2018.

Lực lượng quân đội TQ phát triển đáng kể, song vẫn có nhiều hạn chế lớn. Ảnh: Internet

Bản báo cáo cho thấy quân đội Trung Quốc (TQ, PLA) thay đổi như thế nào trong năm vừa qua. Tuy nhiên, chỉ nhìn vào những mặt mạnh của PLA không thì chưa đủ.

Tham vọng của TQ được thể hiện qua mong muốn phục hưng , với “giấc mộng Trung Hoa” mà Chủ tịch Tập Cận Bình ấp ủ, trong đó PLA là chủ đạo. PLA sẽ trở thành lực lượng quân đội hùng mạnh sánh vai với các cường quốc thế giới vào năm 2050, với quá trình cơ giới hóa hoàn thành vào năm 2020 và hiện đại hóa hoàn thành vào năm 2035.

Đổ tiền đầu tư quân đội

Báo cáo của DIA phần nào cho thấy TQ đang dần dần tiến tới các mục tiêu trên. Quá trình hiện đại hóa PLA được thúc đẩy mạnh mẽ dựa trên hơn hai thập niên tăng trưởng chi tiêu quốc phòng ở mức hai con số. Cho tới năm 2018, chi tiêu quốc phòng của TQ được đánh giá chỉ đứng thứ hai sau Mỹ với con số xấp xỉ khoảng 200 tỉ USD.

Về mặt ngắn hạn, PLA sẽ phải đối phó với các thách thức đến từ các cuộc xung đột cục bộ khu vực có yếu tố công nghệ cao. Trong đó, vấn đề Đài Loan trong trường hợp chiến tranh xảy ra là ưu tiên hàng đầu. Bên cạnh đó là thực hiện tham vọng bá chủ qua việc tăng cường hiện diện và khả năng kiểm soát bên trong chuỗi đảo thứ nhất.

Tư duy chiến lược của PLA chính là tư duy hướng biển, với địch thủ tiềm tàng không ai khác ngoài Mỹ, cường quốc biển hùng mạnh nhất ở châu Á - Thái Bình Dương có khả năng đe dọa tham vọng bá quyền của TQ ở khu vực.

Các chương trình hiện đại hóa gần đây của TQ cho thấy rõ đặc điểm này khi hải quân, không quân và lực lượng tên lửa chiến lược liên tục được nâng cấp và thay mới.

Có thể kể tới một số chương trình hiện đại hóa nổi bật như chương trình đóng hàng loạt tàu sân bay nội địa (chiếc đầu tiên dự kiến tiến hành chạy thử vào năm 2019), chương trình phát triển khu trục hạm Type-055 (triển khai vào năm 2019, được đánh giá là khu trục hạm lớn nhất châu Á với lượng giãn nước 12.000 tấn), các chương trình chế tạo máy bay tiêm kích hàng hình J-20 và J-31, máy bay vận tải hạng nặng Y-20 hay loại máy bay ném bom chiến lược tàng hình mới nhất H-20.

Trình độ khoa học công nghệ của TQ trong lĩnh vực quân sự còn được thể hiện thông qua các nỗ lực kiểm soát không gian vũ trụ. Tiêu biểu là việc phát triển hoàn thiện hệ thống định vị vệ tinh Bắc Đẩu nhằm cạnh tranh với hệ thống GPS của Mỹ; phát triển vũ khí chống vệ tinh cũng như các loại vũ khí và hệ thống mang vác vũ khí siêu thanh giúp tăng cường độ chính xác, năng lực tấn công của hệ thống tên lửa đạn đạo.

Hai điểm yếu

Tuy nhiên, chế tạo thêm nhiều vũ khí hay áp dụng khoa học công nghệ thôi là không đủ. Hai điểm yếu lớn nhất của PLA trong suốt thời gian qua chính là năng lực tác chiến và kinh nghiệm trong chiến tranh.

Để khắc phục một phần điểm yếu thứ nhất, từ năm 2015 cho tới nay PLA cải cách cấu trúc toàn diện mạnh mẽ nhất kể từ những năm 1950. Các cải cách này có tác động sâu rộng tới cấu trúc, cũng như phương thức điều hành và chỉ huy của PLA.

Có thể kể tới việc loại bỏ bốn tổng cục cũ và tái cấu trúc bảy đại quân khu trở thành các chiến khu và bộ chỉ huy tác chiến hỗn hợp. Quy trình chỉ huy và kiểm soát cũng được làm mới nhằm tránh chồng chéo.

Trong hệ thống chỉ huy mới, Quân ủy Trung ương giữ quyền lãnh đạo tối cao, tư lệnh các chiến khu đóng vai trò là chỉ huy tác chiến, trong khi các quân binh chủng chỉ giữ nhiệm vụ phát triển lực lượng.

PLA cũng thành lập hai lực lượng mới, cho thấy rõ tầm quan trọng của khoa học công nghệ và của các thành tố mới trong chiến tranh hiện đại: Biến lực lượng tên lửa chiến lược trở thành một quân chủng độc lập có bộ chỉ huy riêng và thành lập quân chủng hỗ trợ chiến lược bao gồm các bộ chỉ huy về tác chiến không gian và trên mạng.

Và nhiều thách thức

Tuy nhiên, các thách thức khác vẫn còn ở trước mắt. Thách thức lớn nhất với quân đội TQ là sự thiếu vắng kinh nghiệm tác chiến. PLA chưa từng tham gia vào một cuộc chiến thật sự nào kể từ năm 1979. Điều này có khả năng làm giảm đi tính hiệu quả của quá trình hiện đại hóa và tái cấu trúc đang diễn ra trong PLA.

Thứ hai là sự thiếu vắng kỷ luật cũng như vấn đề tham nhũng trong quân đội. Thách thức này hiện rõ qua công cuộc chống tham nhũng mạnh mẽ của ông Tập Cận Bình trong suốt những năm vừa qua nhắm vào các quan chức cấp cao của quân đội.

Thứ ba là vấn đề công nghệ. Mặc dù đã đầu tư rất lớn để hiện đại hóa quân đội, đặc biệt là không quân và hải quân, vẫn còn những điểm nghẽn rất lớn mà PLA phải vượt qua. Công nghệ động cơ máy bay là ví dụ điển hình. Bên cạnh đó là cạnh tranh với các cường quốc khác trên không gian mạng và vũ trụ. Cần phải nhớ rằng đầu tư cho quốc phòng là khoản đầu tư cực kỳ tốn kém.