Theo thống kê của tổ chức Người Bảo vệ Nhân quyền, tính đến ngày 30/9/2020, chế độ cộng sản Việt Nam đang giam giữ ít nhất 258 tù nhân lương tâm trong các nhà tù hoặc các hình thức giam giữ khác. Con số này không bao gồm ôngNgô Hào- người đang được tạm hoãn thi hành án để chữa bệnh, và hai nhà hoạt động dân chủ Nguyễn Trung Lĩnh cùng Lê Anh Hùng- những người đang bị chữa trị cưỡng bức trong bệnh viện tâm thần mà không qua thủ tục xét xử. Danh sách này bao gồm nhà hoạt động Huỳnh Thục Vy, người bị kết án 29 tháng tù giam nhưng được hoãn thi hành án và bị quản thúc vì đang nuôi con nhỏ, công dân Hoa Kỳ Michael Minh Phương Nguyễn, người bị kết tội “âm mưu lật đổ chính phủ” theo Điều 109 Bộ luật Hình sự năm 2015 của nước này, và công dân Úc Châu Văn Khảm, người bị kết tội khủng bố theo Điều 113 của Bộ luật Hình sự.

Con số trên không bao gồm 15 dân oan từ xã Đồng Tâm, những người bị bắt vào ngày 9/1 năm nay trong cuộc tấn côngcủa công an vào địa phương và bị kết tội “chống người thi hành công vụ” trong phiên xử sơ thẩm vào các ngày 7-14/ 9 nhưng bị kết án treo.

Trong số 258 tù nhân lương tâm có 28 người là phụ nữ. Có 188 người thuộc nhóm sắc tộc Kinh. Nhóm sắc tộc lớn thứ hai trong danh sách là người Thượng, một nhóm người dân tộc thiểu số sống ở vùng núi Tây Nguyên. Họ có 62 người, chiếm 24%. Sáu tù nhân lương tâm là người Hmong và 2 người là Khmer Krom.

Tù nhân lương tâm trong danh sách của Người Bảo vệ Nhân quyền là những blogger, luật sư, người hoạt động công đoàn, nhà hoạt động về quyền đất đai, nhà bất đồng chính kiến, người hoạt động nhân quyền và tín đồ của các tôn giáo thiểu số không đăng ký đã bị bắt giữ và kết án chỉ vì thực hiện một cách ôn hoà các quyền được bảo vệ bởi các công ước nhân quyền quốc tế và hiến pháp Việt Nam như quyền tự do ngôn luận, tự do hội họp và tự do của tôn giáo hoặc niềm tin. Danh sách này không bao gồm các cá nhân đã tham gia hoặc ủng hộ bạo lực.

Việt Nam vẫn đang giam giữ 28 nhà hoạt động trước khi xét xử, 7 người trong số họ bị bắt trong hai năm 2018-2019 và 21 người còn lại bị bắt vào năm 2020. Trong số đó có nhà báo độc lập Phạm Chí Dũng, chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam (IJAVN) cùng Phó Chủ tịch Nguyễn Tường Thụy và blogger Phạm Chí Thành (tức Phạm Thành)

Những người trên bao gồm 230 người đã bị kết án – hầu hết là bị kết án với tội danh chính trị theo các Điều 79, 87 và 88 của Bộ luật Hình sự 1999 hoặc Điều 109, 116, 117 và 331 trong Bộ luật Hình sự năm 2015. Tổng số trên bao gồm:

– 49 nhà hoạt động bị kết án hoặc buộc tội lật đổ chế độ (Điều 79 Bộ luật Hình sự năm 1999 hoặc Điều 109 Bộ luật Hình sự năm 2015);

– 48 nhà hoạt động bị kết án hoặc bị buộc tội tuyên truyền chống nhà nước (Điều 88 Bộ luật Hình sự năm 1999 hoặc Điều 117 Bộ luật Hình sự năm 2015);

– 56 người dân tộc thiểu số bị kết tội phá hoại chính sách đoàn kết dân tộc (Điều 87 Bộ luật Hình sự năm 1999 hoặc Điều 116 Bộ luật Hình sự năm 2015);

– 16 nhà hoạt động bị kết án hoặc buộc tội “lợi dụng quyền tự do dân chủ” (Điều 258 Bộ luật Hình sự năm 1999 hoặc Điều 331 Bộ luật Hình sự năm 2015);

– 13 nhà hoạt động bị kết án hoặc buộc tội “gây rối an ninh” theo Điều 118 Bộ luật Hình sự 2015;

– 45 cá nhân bị kết án hoặc truy tố tội “Gây rối trật tự công cộng” (theo Điều 245 Bộ luật Hình sự 1999 hoặc Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015) vì hoạt động ôn hòa. Ba mươi ba người trong số họ đã bị bỏ tù vì tham gia hoặc bị nghi ngờ lên kế hoạch tham gia vào các cuộc biểu tình quần chúng vào giữa tháng 6 năm 2018;

– Ba nhà hoạt động Châu Văn Khảm (công dân Úc gốc Việt), Nguyễn Văn Viên và Trần Văn Quyền bị kết tội “khủng bố” theo Điều 113 Bộ luật Hình sự 2015.

– Hiện chưa rõ tội danh cho 13 cá nhân, trong đó có 3 người theo Montagaards thuộc giáo phái Hà Mòn bị bắt vào ngày 19/3 năm nay.

Bối cảnh trong nước và quốc tế

Để đảm bảo “xã hội ổn định” cho Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền tiến hành đại hội đảng bộ địa phương các cấp và chuẩn bị cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 dự kiến vào tháng 1 năm 2021, chế độ cộng sản đã thắt chặt quyền kiểm soát đối chính trị, tăng cường đàn áp những người bất đồng chính kiến, những người chỉ trích chính phủ, người hoạt động xã hội và những người bảo vệ nhân quyền.

Cuộc đàn áp tiếp tục diễn ra trước và sau khi Nghị viện châu Âu phê chuẩn Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) vào cuối tháng 3 và dự kiến sẽ khốc liệt hơn trong ba tháng còn lại của năm nay.

Khi Hoa Kỳ, EU và các nước khác đang tập trung vào các vấn đề của riêng họ do đại dịch Covid-19 gây ra và cuộc bầu cử tổng thống của Hoa Kỳ vào ngày 3/11, chế độ cộng sản Việt Nam dường như tận dụng cơ hội để tăng cường đàn áp bất đồng chính kiến trong nước mà không bị chỉ trích bởi cộng đồng quốc tế. Cuộc đàn áp đã lên đến đỉnh điểm trong những tháng gần đây với việc bắt giữ hàng chục nhà hoạt động và buộc tội họ với những điều khoản gây tranh cãi về các điều khoản an ninh quốc gia trong Bộ luật Hình sự.

Bắt giữ từ tháng 7 đến cuối tháng 9 

Từ ngày 1/7 đến ngày 30/9, Việt Nam đã bắt giữ bốn nhà hoạt động. Cựu nhà báo Trần Thị Tuyết Diệu của tờ báo Phú Yên bị bắt vào ngày 21/8 với tội danh “tuyên truyền chống nhà nước” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự trong khi người khiếu kiện đất đai là Lê Văn Hải, công dân tỉnh Nghệ An Nguyễn Quang Vinh và cán bộ Quách Duy của Văn phòng Ủy ban Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh bị bắt và bị khởi tố về tội “lợi dụng tự do dân chủ” theo Điều 331. Việc bắt giữ họ dựa trên các bài đăng của họ trên Facebook liên quan đến các vấn đề của đất nước như tham nhũng có hệ thống, ô nhiễm môi trường lan rộng, các chính sách tồi của chính phủ cộng sản Việt Nam trong quản lý kinh tế xã hội, và phản ứng yếu ớt của chế độ cộng sản Việt Nam trước việc Trung Cộng xâm phạm chủ quyền quốc gia ở Biển Đông.

Từ đầu năm 2020, chế độ cộng sản Việt Nam đã bắt giữ 24 nhà hoạt động và 29 dân oan ở xã Đồng Tâm. Có tới 13 nhà hoạt động bị buộc tội “tuyên truyền chống nhà nước” theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự vì các bài viết của họ và trả lời phỏng vấn truyền thông nước ngoài cũng như báo cáo các hành vi vi phạm nhân quyền cho đại diện ngoại giao nước ngoài.

Trong số những người bị bắt giữ có hai thành viên của Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN), Phó Chủ tịch Nguyễn Tường Thụy và Lê Hữu Minh Tuấn, blogger nổi tiếng Phạm Chí Thành (bút danh Phạm Thành), cũng như nhà hoạt động môi trường Đinh Thị Thu Thủy đến từ tỉnh Hậu Giang. Ông Thụy, 68 tuổi và ông Tuấn, 31 tuổi, đang bị điều tra trong cùng một vụ án “tuyên truyền chống nhà nước” với Chủ tịch IJAVN Phạm Chí Dũng, người đã bị bắt vào tháng 11 năm ngoái.

Vào cuối tháng 9, công an tỉnh Đắk Lắk đã bắt cóc tiến sỹ Phạm Đình Quý, giảng viên Đại học Tôn Đức Thắng và Hoàng Minh Tuấn, giáo viên trường THPT Lê Thánh Tôn, thành phố Nha Trang, và đưa họ về giam tại trại tạm giam của công an tỉnh Dak Lak để thẩm vấn về việc họ tố cáo Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk Bùi Văn Cường đạo văn khi làm luận án tiến sĩ. Hai người này đã bị tạm giữ và có thể bị truy cứu về tội “vu khống” khi Công an tỉnh Đắk Lắk hình sự hóa một vụ tranh chấp dân sự giữa hai người bị tạm giữ và Bí thư Cường, người là Ủy viên Trung ương Đảng và một trong những ứng cử viên cho chức bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho nhiệm kỳ tới.

Kết án trong tháng 7-9

Trong thời gian này, chế độ cộng sản đã tổ chức ba phiên tòa sơ thẩm riêng biệt để kết án tám thành viên của nhóm Hiến Pháp, 29 dân oan đất Đồng Tâm và nhà hoạt động dân chủ Nguyễn Quốc Đức Vượng.

Ngày 31/7, Tòa án Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã kết án tám thành viên của Hiến Pháp là ba bà Nguyễn Thị Ngọc Hạnh, Hoàng Thị Thu Vang, và Đoàn Thị Hồng, và năm ông là Ngô Văn Dũng, Trần Thanh Phương, Lê Quý Lộc, Đỗ Thế Hóa và Hồ Văn Cường. Tất cả 8 người bị bắt vào đầu tháng 9 năm 2018 và bị buộc tội “gây rối an ninh” theo Điều 118 của Bộ luật Hình sự chỉ vì họ tham gia tích cực trong cuộc biểu tình tại thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 10/6/2018, trong đó hàng chục ngàn người đã biểu tình phản đối hai dự luật về Đặc khu kinh tế và An ninh mạng.

Trong thời gian xét xử ngắn ngủi không đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế về một phiên tòa công bằng, các nhà hoạt động đã bị kết án từ 30 tháng đến 8 năm tù và 2 đến 3 năm quản chế. Bốn nhà hoạt động Ngô Văn Dũng, Lê Quý Lộc, Hồ Văn Cương, và Nguyễn Thị Ngọc Hạnh đã kháng cáo phán quyết của tòa án trong khi bốn nhà hoạt động còn lại chấp nhận và họ bị chuyển đến trại tù Bố Lá để thi hành án.

Vào ngày 7/7, Tòa án nhân dân tỉnh Lâm Đồng đã kết tội Facebooker Nguyễn Quốc Đức Vương với tội danh “tuyên truyền chống nhà nước” và tuyên phạt anh tám năm tù và ba năm quản chế.

Từ tháng 1 đến tháng 9, chế độ cộng sản Việt Nam đã kết án 15 nhà hoạt động từ chín tháng đến tám năm tù và 14 dân oan từ xã Đồng Tâm. Trong số các nhà hoạt động bị kết án, Nguyễn Văn Nghiêm và Phan Công Hải lần lượt bị kết án sáu năm và năm năm tù giam vì “tuyên truyền chống nhà nước” cho các bài đăng trên Facebook của họ trong khi Chung Hoàng Chương và Mã Phùng Ngọc Phú đã bị kết án 18 tháng và chín tháng tù tương ứng sau khi bị kết tội “lạm dụng quyền tự do dân chủ” theo Điều 331 cũng vì các bài đăng trên Facebook của họ. Hai người còn lại bị kết án là Đặng Thị Huệ và Bùi Mạnh Tiến vì nỗ lực chống tham nhũng chống thu phí đường bộ trái phép của các trạm thu phí BOT, có khả năng được các quan chức cấp cao của chế độ ủng hộ. Bộ đôi này đã bị Toà án Nhân dân huyện Sóc Sơn tuyên phạt lần lượt 42 và 15 tháng tù giam vào đầu tháng 5 vừa qua.

Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã y án bản án 11 năm tù giam và 5 năm quản chế đối với nhà hoạt động nhân quyền Nguyễn Năng Tĩnh về tội danh “Tuyên truyền chống nhà nước.”

Ngược đãi trong tù

Bộ Công an Việt Nam tiếp tục chính sách giam giữ các tù nhân, đặc biệt là tù nhân lương tâm, trong điều kiện sống khắc nghiệt để trừng phạt họ vì những hoạt động bất bạo động nhưng có hại cho chế độ cộng sản và bẻ gãy tinh thần của họ. Cùng với việc đưa các tù nhân lương tâm đến các trại giam xa gia đình, bộ cho phép giám thị các nhà tù áp dụng các biện pháp tâm lý khác để khiến cuộc sống của các nhà hoạt động bị bỏ tù trở nên khó khăn hơn, chẳng hạn như từ chối họ quyền được gặp gỡ thường xuyên với gia đình và nhận thêm thức ăn và thuốc từ người thân của họ, hoặc buộc họ làm việc nặng nhọc mà không có dụng cụ bảo hộ thích hợp. Giám thị và quản giáo cũng gây thêm tổn thương về tâm lý và tài chính cho các thành viên trong gia đình của thù nhân lương tâm.

Vào giữa tháng 4, cảnh sát đã hành hung các tù nhân lương tâm Ngô Văn Dũng và Lê Quý Lộc khi họ bị giam tại trại tạm giam Phan Đăng Lưu, thuộc Công an thành phố Hồ Chí Minh. Do vết thương quá nặng gây ra bởi các cuộc tấn công, cả hai phải nhập viện điều trị trong một tuần. Sau đó, ông Lộc được đưa trở lại cơ sở giam giữ trên còn ông Dũng được chuyển đến cơ sở tạm giam Chí Hòa cũng thuộc thẩm quyền của công an thành phố trước khi chuyển ông về chỗ cũ.

Vào đầu tháng Giêng, chính quyền tại Trại giam Ba Sao ở tỉnh Hà Nam đã giam Phan Kim Khánh và Nguyễn Viết Dũng trong phòng biệt giam trong nhiều tuần để trả thù vì họ phản đối việc đối xử vô nhân đạo trong tù.

Nhà hoạt động Đoàn Thị Hồng bị giam giữ nói với gia đình rằng cô bị giam giữ trong điều kiện sống khắc nghiệt trong một cơ sở tạm giữ thuộc thẩm quyền của Công an thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn điều tra cũng như trong thời gian tạm giam trước khi xét xử.

Chính quyền Trại giam Xuân Lộc tiếp tục giam giữ các tù nhân lương tâm Nguyễn Văn Đức Độ và Huỳnh Đức Thanh Bình trong một khu biệt lập dành cho các tù nhân bị kỷ luật từ tháng 5 như hình phạt bổ sung sau khi họ yêu cầu đặc quyền ngoài trời trong những ngày cuối tuần. Gia đình của họ được phép tiến hành thăm nhà tù hai tháng một lần trongkhi hàng tháng gia đình các tù nhân khác  được đến thăm một lần và một lần cung cấp thực phẩm. Những người bị giam giữ trong khu vực kỷ luật không được phép gặp các tù nhân chính trị và hình sự. Gia đình ông Độ đã báo cáo rằng banlãnh đạo Trại giam Xuân Lộc đã đánh ông và trộn chất thải của con người vào cơm của ông.

Từ tháng 3 đến tháng 8, khi đại dịch COVID-19 đang lan rộng trên toàn quốc, chính quyền các trại tù và cơ sở tạm giữ của Việt Nam đã không cho phép gia đình và thân nhân của các tù nhân lương tâm gặp họ hoặc cung cấp thêm thực phẩm và thuốc men cho họ, cũng như các mặt hàng thiết yếu khác. Vì phẩm cấp thực phẩm thấp, sức khỏe yếu và điềukiện vệ sinh thấp kém trong các nhà tù, cuộc sống của các tù nhân lương tâm thường bị đe dọa nghiêm trọng.

Cùng với việc đàn áp tù nhân lương tâm, chính quyền một số địa phương còn sách nhiễu gia đình họ. Sau khi bắt cựu tù nhân lương tâm Cấn Thị Thêu và hai con trai của bà là Trịnh Bá Phương và Trịnh Bá Tư với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước” vào cuối tháng 6, Công an Hà Nội và Hòa Bình liên tục uy hiếp gia đình bà, triệu tập chồng bà là ông Trịnh Bá. Khiêm, cũng là một cựu tù nhân lương tâm và vợ ông Phương là bà Đỗ Thị Thu đến đồn cảnh sát để thẩm vấn về hoạt động của những người bị giam giữ.

Mãn hạn tù từ tháng 7 đến tháng 9

Cuối tháng 6, blogger Hồ Hải được trả tự do sau 4 năm ngồi tù. Năm 2016, ông bị bắt và bị buộc tội “tuyên truyền chống nhà nước” cho các bài đăng trên Facebook của mình. Chúng tôi đã không thông báo về việc mãn hạn tù của ông trong báo cáo giữa năm.

Trong 3 tháng của quý 3, có năm người đã được trả tự do hoặc mãn hạn tù. Vào ngày 18/9, mục sư Tin lành A Đảo đã được trả tự do sau 4 năm tù giam nhờ lời kêu gọi của Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ và một số dân biểu Hoa Kỳ. Ông ta bị bắt vào tháng 8 năm 2016 và bị kết án 5 năm tù sau khi tham gia một hội nghị tôn giáo khu vực ở Đông Timor.

Vào đầu tháng Bảy, ông Lê Minh Thế, một thành viên của nhóm Hiến Pháp, được trả tự do trước thời hạn ba tháng trước khi bản án hai năm tù của ông kết thúc vào tháng Mười. Ông bị bắt vào ngày 10/10/2018 và bị buộc tội “lạm dụng quyền tự do dân chủ” cũng vì bài đăng trên Facebook của anh ta.

Đoàn Khánh Vinh Quang, người bị bắt vào ngày 10/6/ 2018 với cáo buộc “lạm dụng quyền tự do dân chủ” và sau đó bị kết án 27 tháng tù, dự kiến sẽ được thả vào ngày 10/9 năm nay.

Ba nhà hoạt động Đặng Văn Tuấn, Lê Trọng Nghĩa và Trần Quang Khải, bị kết tội “gây rối trật tự công cộng” và bị kết án từ 18 tháng đến 27 tháng tù, cũng đến hạn mãn hạn tù trong tháng Chín.

Từ đầu năm đến nay, 23 tù nhân lương tâm đã được trả tự do hoặc dự kiến sẽ mãn hạn tù. Người Bảo vệ Nhân quyềnkhông có thông tin xác nhận việc trả tự do cho 15 nhà hoạt động. Tuy nhiên, tổ chức vẫn đưa tên họ ra khỏi danh sách này.

Tổ chức Người Bảo vệ Nhân quyền lo ngại về việc nhà cầm quyền Hà Nội đang giam giữ hai nhà hoạt động Nguyễn Trung Lĩnh và Lê Anh Hùng trong một trại tâm thần tại địa phương sau khi điều tra họ về các cáo buộc tương ứng là “tuyên truyền chống nhà nước” và “lạm dụng tự do dân chủ” mà không có bất kỳ thủ tục xét xử nào. Hai nhà hoạt động bị cưỡng bức dùng thuốc, vốn bị coi là tra tấn theo luật pháp quốc tế.

=============

Thuật ngữ tù nhân lương tâm (POC) được Peter Benenson đưa ra vào những năm 1960. Khái niệm này đề cập đến bất kỳ cá nhân nào bị giam cầm vì niềm tin chính trị, tôn giáo hoặc vì lương tâm, nguồn gốc dân tộc, giới tính, màu da, ngôn ngữ, nguồn gốc quốc gia hoặc xã hội, tình trạng kinh tế, sinh sản, khuynh hướng tình dục hoặc tình trạng khác mà không sử dụng bạo lực hoặc ủng hộ bạo lực hoặc thù hận.

Tổ chức Bảo vệ Người Bảo vệ Nhân quyền (Defend the Defenders– DTD) là tổ chức phi lợi nhuận độc lập ở Việt Nam, hoạt động nhằm thúc đẩy quyền con người và quyền công dân. Tổ chức này có một mạng lưới với hàng trăm người bảo vệ nhân quyền trên toàn quốc, những người báo cáo tình trạng vi phạm nhân quyền trong khu vực của họ.

============

Phụ lục: Danh sách tù nhân lương tâm và danh sách các tù nhân lương tâm được trả tự do từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2020 (https://www.vietnamhumanrightsdefenders.net/2020/10/02/defend-the-defenders-latest-statistics-vietnam-holds-258-prisoners-of-conscience/)