Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một văn bản cho phép Không quân và Hải quân Mỹ sử dụng các cảng và sân bay của Singapore đến năm 2035.

Theo thông tin trên, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một văn bản cho phép Không quân và Hải quân Mỹ sử dụng các cảng và sân bay của Singapore đến năm 2035. Tài liệu đã ký là văn bản bổ sung cho bản ghi nhớ về việc Mỹ được phép sử dụng khả năng của Singapore, được ký vào năm 1990. Bản ghi nhớ đã được ký lại vào năm 2005, theo đó định gia hạn thỏa thuận cho đến năm 2020. Thỏa thuận này tạo điều kiện cho các lực lượng Mỹ tiếp cận các căn cứ không quân và hải quân Singapore và cung cấp hỗ trợ hậu cần cho binh sĩ, máy bay và tàu quá cảnh của nước này. Theo thỏa thuận này, Mỹ đã luân phiên triển khai máy bay chiến đấu để tập trận, tiếp nhiên liệu và bảo trì, cũng như triển khai các tàu chiến đấu ven biển (LCS) tới Singapore từ năm 2013 và máy bay P-8 Poseidon kể từ năm 2015.

Trang The Straits Time trích lời Thủ tướng Lý Hiển Long phát biểu trước lễ ký kết: “Bản ghi nhớ này phản ánh sự hợp tác rất tốt của chúng tôi trong các vấn đề quốc phòng giữa Hoa Kỳ và Singapore, và đây cũng là sự hợp tác rộng lớn hơn mà chúng tôi đạt được trong nhiều lĩnh vực khác như - về an ninh, kinh tế, chống khủng bố và trong văn hóa, cũng như giáo dục. Chúng tôi hy vọng sự hợp tác này sẽ phát triển. Và chúng tôi hy vọng rằng nó cũng sẽ là một phương tiện để Mỹ tăng cường cam kết ở khu vực Đông Nam Á và khu vực châu Á - Thái Bình Dương”.

Trước đó, trong thời gian thăm Mỹ (từ 6-10/12/2015) nhân kỷ niệm 25 năm hai nước ký Bản ghi nhớ hợp tác quốc phòng (1990) và 10 năm Hiệp định khung hợp tác chiến lược (2005), Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen đã gặp Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter và lãnh đạo quân đội 2 nước đã ký Hiệp định hợp tác quốc phòng song phương (DCA). Theo đó, Singapore cho phép Mỹ triển khai thiết bị quân sự tại căn cứ quân sự của nước này, đồng thời hỗ trợ hậu cần cho Washington. Hai bên cũng đồng ý để Mỹ triển khai tàu tuần duyên thứ ba ở Singapore vào năm 2016 và chiếc thứ tư vào năm 2017. Và lần đầu tiên, Singapore nhất trí để Hải quân Mỹ triển khai máy bay tuần tra săn ngầm P-8 Poseidon ở nước này. Phát biểu trong chuyến thăm, Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen (9/12/2015) thúc giục Mỹ thể hiện “tín hiệu rõ ràng và nhất quán” trong ý định duy trì sự hiện diện tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ cần đưa ra các tín hiệu rõ ràng và nhất quán, đồng thời cam kết tiếp tục tham gia các vấn đề trong khu vực. Quyết tâm của Mỹ nhằm duy trì vai trò thống trị và ổn định trong khu vực Thái Bình Dương là rất quan trọng.

Hãng Reuters coi đây là phản ứng mới nhất của Mỹ đối với những tuyên bố chủ quyền vô lý và bất hợp pháp của Trung Quốc ở Biển Đông. Và đây cũng là thông điệp của Washington gửi tới Bắc Kinh cho thấy quyết tâm của Mỹ phản đối động thái hung hăng của Trung quốc, cũng như sẵn sàng hỗ trợ đồng minh tại đây. Theo một quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ giấu tên cho biết, việc triển khai máy bay tuần tra ở Singapore dự kiến sẽ được thực hiện thường xuyên, mỗi quý một lần. Còn theo đánh giá của tờ Foreign Policy, động thái này thể hiện mối quan ngại của Singapore trước các hành động ngang ngược của Trung Quốc. Trong khi đó, tờ Straits Times nhận định, Bộ trưởng Quốc phòng 2 nước đều nhất trí tầm quan trọng về sự hiện diện của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương. Việc Singapore cho phép Mỹ triển khai máy bay do thám đang thu hút sự quan tâm của giới chuyên gia trên thế giới và họ đều có chung nhận định. Theo đó, Singapore muốn tạo sự cân bằng quyền lực tại Đông Nam Á, trong bối cảnh cả Mỹ và Trung Quốc đều muốn có tiếng nói quan trọng ở Biển Đông; đồng thời giữ khoảng cách với tất cả các bên tranh chấp trong khu vực, để không bị cuốn vào “dòng chảy” này.

Trái ngược với phản ứng tích cực từ cộng đồng quốc tế, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng, “việc Mỹ tăng cường triển khai quân sự và thúc đẩy quân sự hóa khu vực không phù hợp với lợi ích chung lâu dài của các nước trong khu vực”. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Trung Quốc còn tuyên bố, sẽ theo dõi chặt các chuyến bay do thám của Mỹ sau khi Singapore bật đèn xanh để Washington triển khai máy bay do thám P-8 Poseidon trên Biển Đông.

Tuy không liên quan trực tiếp đến tranh chấp trên Biển Đông nhưng sự thịnh vượng của Singapore phụ thuộc vào tuyến hàng hải thương mại này. Do đó, Singapore đã tích cực ủng hộ giải quyết vấn đề Biển Đông tại các diễn đàn khu vực, quốc tế, trong đó đưa ra nhiều sáng kiến, giải pháp trong vấn đề này; đồng thời góp phần lên tiếng phản đối các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Có thể khái quát về sự tham gia của Singapore trong vấn đề Biển Đông như sau:

Thứ nhất, trong các tuyên bố, phát biểu của lãnh đạo cao của Singapore (Thủ tướng Lý Hiển Long, Ngoại trưởng Shanmugam, Ngoại trưởng Vivian BalaKrishnan…) đều thể hiện lập trường trung lập, không đứng về phía bên nào trong tranh chấp chủ quyền, song khẳng định Singapore có lợi ích và mong muốn các vụ tranh chấp được giải quyết một cách hòa bình theo luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Singapore cũng cho rằng ASEAN sẽ không phân định và giải quyết vấn đề cụ thể giữa các quốc gia yêu sách chủ quyền. Thay vào đó, ASEAN có thể thiết lập một khuôn khổ mang lại các điều kiện cần thiết để các quốc gia tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông thương lượng một giải pháp hòa bình. Tờ The Straits Times dẫn tuyên bố của Ngoại trưởng Singapore Shanmugam khẳng định tự do hàng hải là vấn đề quan trọng đối với sự tồn tại của Singapore với tư cách một quốc gia có chủ quyền. Trước đó (5/2014), khi phát biểu bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 47 (AMM) tại Myanmar, Ngoại trưởng Shanmugam cũng cho rằng, leo thang căng thẳng ở Biển Đông là vấn đề “gây quan ngại nghiêm trọng” cho ASEAN và cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Thứ hai, tại các diễn đàn song phương và đa phương, Singapore tiếp tục cho rằng ASEAN cần thể hiện tiếng nói thống nhất và trách nhiệm trước các vấn đề quan trọng ở khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông và cần sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực. Singapore bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình phức tạp hiện nay ở Biển Đông và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiêm túc tuân thủ luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982 và DOC mà ASEAN và Trung Quốc cùng ký kết, trong đó có các nguyên tắc về thực hiện kiềm chế, không làm phức tạp tình hình, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực, nỗ lực để sớm đạt được COC. Phát biểu với báo chí bên lề Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 24 tại Myanmar (5/2014), Ngoại trưởng Singapore Shanmugam chobiết: “Vì lợi ích của toàn khu vực, chúng ta cần có hòa bình chứ không phải biến cố. Những gì đang xảy ra tạo nên yêu cầu khẩn cấp hơn về việc phải có một bộ Quy tắc ứng xử Biển Đông” giữa ASEAN và Trung Quốc. Singapore và ASEAN thể hiện “sự quan ngại nghiêm trọng” của các quốc gia thành viên ASEAN trước những diễn biến trên Biển Đông. Những diễn biến này “làm gia tăng căng thẳng trong khu vực”; kêu gọi tôn trọng, thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC mà Trung Quốc đã ký kết với Việt Nam năm 2002. Ngoại trưởng Singapore cũng nhấn mạnh rằng những gì đã xảy ra càng cho thấy tính cấp thiết của việc đưa ra COC. Tại phiên Tham khảo Chính trị lần thứ 9 và giao lưu hai Bộ Ngoại giao lần thứ 5 giữa Việt Nam - Singapore (8/2015), Singapore khẳng định, trong vai trò Điều phối viên (2015 - 2018), sẽ nỗ lực thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Trung Quốc. Trong chuyến thăm Mỹ của Bộ trưởng quốc phòng Singapore Ng Eng Hen (12/2015), Singapore đồng ý cho Mỹ triển khai máy bay P-8 Poseidon tới Singapore, theo MOU 1990 và SFA 2005. Hai bên lưu ý rằng việc triển khai máy bay này sẽ thúc đẩy sự phối hợp hoạt động giữa quân đội các nước trong khu vực thông qua tham gia một loạt cuộc diễn tập song phương và đa phương, đồng thời hỗ trợ kịp thời các nỗ lực cứu trợ nhân đạo và thảm họa (HADR) và an ninh biển trong khu vực.

Thứ ba, Singapore phản đối các hành động quân sự hóa và đe dọa hoặc sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp Biển Đông. Phát biểu trước Quốc hội Singapore (4/2016), Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan kêu gọi tất cả các bên cam kết phi quân sự, tự kiềm chế và không sử dụng vũ lực; thực hiện nghiêm túc và đầy đủ DOC cũng như COC. Theo ông Balakrishnan, Singapore cũng ủng hộ đề xuất “không sử dụng vũ lực” trong giải quyết vấn đề Biển Đông của Việt Nam và các nước đưa ra. Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cũng cho rằng những tranh chấp hàng hải ở Biển Đông hoàn toàn có thể xử lý và kiềm chế được và kết quả tốt nhất là các bên tuân thủ luật pháp quốc tế. Báo chí, truyền thông và giới nghiên cứu tại Singapore cũng đóng góp tiếng nói tích cực,thường xuyên trong việc lên án những hành động quân sự hóa, mở rộng và bồi đắp đảo nhân tạo của Trung Quốc ở Biển Đông, ủng hộ những nỗ lực của các nước trong giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Thứ tư, Singapore đã tích cực đưa ra các sáng kiến, ủng hộ các nỗ lực giải quyết các tranh chấp của các nước. Trong chuyến thăm Trung Quốc (3/2016), với vai trò là Điều phối viên quan hệ ASEAN - Trung Quốc, Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan cho biết Singapore đã đề xuất một khái niệm mới được gọi là Bộ quy tắc cho các vụ va chạm ngoài ý muốn trên biển mở rộng (CUES) với các bên liên quan tới tranh chấp ở Biển Đông nhằm tránh xảy ra những tính toán sai có thể dẫn đến xung đột trên biển. Singapore sẽ đóng vai trò trung lập để tạo thuận lợi cho đối thoại mang tính xây dựng giữa các bên liên quan. Tại buổi thuyết trình do Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (Anh) tổ chức ở Singapore (6/2014), Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan nêu rõ Singapore mong muốn tranh chấp ở Biển Đông phải được giải quyết theo cách không để các tàu đối đầu nhau và không để xảy ra nổ súng; khẳng định Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông là giải pháp tốt nhất mà Singapore hy vọng. Theo ông, bộ quy tắc này sẽ không bao giờ đạt được nếu các bên tranh chấp còn cáo buộc lẫn nhau về vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông bởi các bên tranh chấp cứ nghĩ rằng tại sao phải nhất trí thỏa thuận mới khi thỏa thuận cũ đã bị vi phạm.

Thứ năm, Singapore là nước ủng hộ phán quyết của Tòa trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII của Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (7/2016). Sau khi Tòa ra phán quyết bác bỏ tuyên bố của Trung Quốc đối với Biển Đông, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã gọi bản án là “một tuyên bố mạnh mẽ” về luật pháp quốc tế trong tranh chấp hàng hải và khuyến các bên ủng hộ và thực thi. Đại sứ Singapore tại Bắc Kinh (9/2016) đã phản đối việc Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc cho rằng chính phủ Singapore đã lên tiếng ủng hộ phán quyết mà Tòa và cho rằng Trung Quốc không có chủ quyền pháp lý lẫn chủ quyền lịch sử ở Trường Sa.

Ngoài ra, Singapore lo ngại về việc cải tạo đảo trái phép mà Trung Quốc đã triển khai tại quần đảo Trường Sa làm gia tăng căng thẳng trong khu vực. Vì vậy, Singapore khuyến khích Mỹ thực hiện những hoạt động nhằm đảm bảo tự do hàng hải, ví dụ như việc đưa tàu khu trục vào trong phạm vi 12 hải lý quanh đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép trên Biển Đông.