Vì sao đã hơn ba tháng nay Trung Quốc ngang nhiên cho tàu Địa chất Hải Dương 8 mở rộng hoạt động xâm phạm các vùng biển Việt Nam? Vì sao giới cầm quyền nước này ngang ngược thách thức Việt Nam và dư luận quốc tế? Đó là một câu hỏi đang chờ các nhà nghiên cứu quốc tế trả lời một cách minh bạch, để có giải pháp đúng, không để Trung Quốc làm mưa làm gió trên Biển Đông.

Lý do dễ thấy nhất là Trung Quốc có ý đồ tạo sức ép khiến các nước từ bỏ ý định khai thác tài nguyên trong vùng biển thuộc yêu sách “đường lưỡi bò”, mặc dù yêu sách thậm vô lí này đã bị Tòa án quốc tế tại Lahaye sổ toẹt từ năm 2016.

Trước sự lên án của Việt Nam, Mỹ, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác, Bắc Kinh vẫn phớt lờ. Hải dương 8 của TQ tiếp tục mở rộng hoạt động xâm phạm các vùng biển Việt Nam. Gần đây nhóm tàu này không chỉ quấy đảo ở khu vực Bãi Tư CHính mà đã tràn xuống khu vực phía nam. Một này đẹp trời nào đó chúng sẽ xuất hiện tại Cà Mau, hay Phú Quốc (Kiên Giang), bởi cái “lưỡi bò” đã liếm tới đó theo nét vẽ của giới chóp bu Trung Nam Hải.

Tất cả các hành động ngoan cố này cho thấy Trung Quốc đang dùng luật rừng trong thời hiện đại, ngang nhiên thách thức cả thế giới! Hành động này không chỉ hăm dọa Việt Nam và các “nước nhỏ” theo quan điểm của Bắc Kinh mà còn đe dọa các nước đang hợp tác với Việt Nam.

Theo các nhà phân tích, có hai lý do Trung Quốc tiếp tục xâm phạm biển Việt Nam ở phạm vi ngày càng rộng theo chiến thuật tằm ăn dâu. Đầu tiên là do phản ứng của các nước trong và ngoài khu vực biển Đông chưa đủ mạnh. Các phản ứng mới dưng lại về mặt ngoại giao. Rõ nhất là Việt Nam, cứ nói đi nói lại một điều là “quan ngại”, là “có đủ bằng chứng”. Xin thưa, cái bằng chứng ấy Trung Quốc chỉ xem là mớ giấy lôn (!). Ấy là chưa nói đến lãnh đạo Việt Nam còn gọi Trung Quốc với cái tên mĩ miều “bên liên quan”. Tàu Trung Quốc hùng hổ đâm bẹp tàu Việt Nam lại được gọi là “tàu lạ”.

Đến hiện tại trên thực địa chưa nước nào có thể răn đe Bắc Kinh một cách hiệu quả, kể cả Mỹ, một cường quốc có tiềm lực kinh tế và quân sự hơn hẳn Trung Quốc. Tuần trước vào dịp kỷ niệm 70 ngày Quốc khánh Trung Quốc, Bắc Kinh không chỉ khoe khoang vũ khí khí tài hiện đại mà còn tăng cường quấy phá trên Biển Đông, nhưng không thấy Mỹ có động thái gì.

Trung Quốc ngày càng bộc lộ rõ ý đồ khai thác tài nguyên trong vùng biển mà họ tự vẽ ra chủ quyền “lưỡi bò”. Để khai thác được họ phải ngăn cản Việt Nam, và đe dọa các nước có ý định hoặc đang hợp tác với Việt Nam khai thác tài nguyên. Trung Quốc muốn Việt Nam lệ thuộc hoàn toàn vào cây gậy và củ cà rốt của họ.

Mỹ sẽ phải làm gì trước thái độ hung hăng của Trung Quốc ở biển Đông? Theo chuyên gia Gregory Poling, Giám đốc Tổ chức Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI): “Cả chính quyền Tổng thống Donald Trump và người tiền nhiệm Barack Obama đều không có giải pháp đối phó chiến lược lấn biển của TQ một cách hiệu quả”. Vấn đề cốt lõi tại biển Đông vốn không chỉ quân sự và không thể chỉ giải quyết bằng sức mạnh quân sự. Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao đang thiếu những nỗ lực cấp cao, đó mới chính là giải pháp căn cơ cho biển Đông.

Còn về hành động phạm pháp kéo dài và có nguy cơ mở rộng phạm vi gây rối của tàu Địa chất Hải dương 8 ở vùng biển Tư Chính, ngày càng nhận rõ một điều: Trung Quốc ngang ngược thách thức lại tuyên bố pháp lý của Việt Nam; thách thức phán quyết của Tòa Trọng LHQ  năm 2016 ; thậm chí thách thức cả trật tự luật pháp quốc tế mà cụ thể nhất là Công ước quốc tế về luật biển (UNCLOS).

Hơn lúc nào hết Trung Quốc đang tìm mọi cách cô lập Việt Nam, biến Việt Nam thành chư hầu, mặc dù lúc mào cũng tuyên bố trên đầu lưỡi Việt Nam là bạn tốt, đồng chí tốt. Cái bẫy mà Bắc Kinh giương ra là “gác tranh chấp, cùng khai thác”. Tại sao một tên kẻ trộm lẻn vào nhà người ta lại bảo: “Thôi nhé, chúng mình cùng hưởng cái kho vàng này”?