Sáng kiến COVAX này được hợp tác và điều phối bởi liên minh vaccine toàn cầu (GAVI), Tố chức Y tế Thế giới (WHO), và Liên minh các sáng kiến sẵn sàng chống dịch (CEPI) và nhiều tổ chức, quốc gia, cá nhân khác cùng tham gia.

Đã có 165 quốc gia tham gia vào COVAX (đại diện cho hơn 60% dân số thế giới).

Trong đó chia làm hai nhóm:

– Nhóm SFP: là nhóm các quốc gia tham gia COVAX và tự bỏ chi phí mua vaccine cho họ. Nhóm này có 73 quốc gia.

– Nhóm AMC: là nhóm có 92 quốc gia tham gia COVAX dưới tài trợ của các quốc gia, tổ chức, cá nhân khác thông qua ngân sách viện trợ này mà COVAX có thể mua vaccine và phân phối cho 92 quốc gia thành viên này (COVAX facility). Đây có thể hiểu là nhóm các quốc gia được viện trợ vaccine mà không phải trả chi phí mua vaccine. Việt Nam nằm trong nhóm này – tức được viện trợ vaccine.

Ngân sách AMC của COVAX được tài trợ bởi hơn 30 quốc gia, tổ chức, quỹ viện trợ, cá nhân, công ty…

Đến tháng 2/2021, COVAX đang vận hành quỹ AMC viện trợ lên đến 6,28 tỉ đô la Mỹ.

Trong đó các quốc gia đóng góp nhiều nhất cho quỹ AMC của COVAX là:

Hoa Kỳ: 2,5 tỉ đô la Mỹ

Đức: 1,09 tỉ đô la Mỹ

Anh Quốc: 735 triệu đô la Mỹ

Liên Âu EU: 489 triệu đô la Mỹ

Nhật Bản: 200 triểu đô la Mỹ

Canada: 181 triệu đo la Mỹ

Quỹ Bill & Melinda Gates: 156 triệu đô là Mỹ

Saudi Arabia: 153 triệu đô la Mỹ

Na Uy: 141 triệu đô la Mỹ

Pháp: 122 triệu đô la Mỹ

Ý: 104 triệu đô la Mỹ

Như vậy có thể hiểu, chính sách chống dịch và tham gia vào thị trường vaccine của Việt Nam cho đến nay vẫn đang phụ thuộc vào các tổ chức quốc tế để có được viện trợ vaccine. Hà Nội đã tham gia vào sáng kiến COVAX từ sớm và là thành viên trong nhóm AMC – quỹ viện trợ quốc tế cam kết thị trường mở và thuận tiện cho mọi thành viên có thể nhận được vaccine một cách công bằng.

Trong năm 2021, COVAX đã cam kết cung cấp cho Việt Nam 30 triệu liều vaccine của AstraZeneca, chủ yếu tập trung vào 2 quý cuối năm.

Trong hai quý đầu năm 2021, COVAX đã lên lịch chi tiết để cung cấp cho Việt Nam 4.886.400 liều vaccine AstraZeneca, và lô đầu tiên 117.600 liều đã được cung cấp sớm hơn lịch trình dự kiến.

Cho đến nay, Hà Nội vẫn chưa cho thấy họ đàm phán thành công trực tiếp với bất kỳ nhà sàn xuất / cung cấp vaccine nào trên thế giới.

Các đàm phán mà Hà Nội vẫn đang mập mờ cho thấy họ đàm phán với đối tác Nga cho 100 – 150 triệu liều vaccine của Nga. Nhưng cho đến nay vẫn chưa thấy Hà Nội cấp phép cho vaccine này theo đúng thủ tục và đòi hỏi của đối tác. Hơn nữa, có vẻ như chiến lược đàm phán xin viện trợ từ Nga cho vaccine trong bối cảnh này đã không thành công, và danh sách các quốc gia được Nga bán vaccine chưa có tên Việt Nam.

Riêng vaccine của Pfizer / BioNTech đòi hỏi phải có cơ sở hạ tầng lưu trữ, phân phối với nhiệt độ âm sâu dưới 70 độ C, Việt Nam chưa thể đáp ứng điều kiện này nên khó lòng có thể (dù thông qua COVAX) nhận được bất kỳ lô vaccine theo công nghệ mRNA này trong thời gian 1-2 năm tới.

Vaccin Moderna cũng có thể rơi vào trường hợp hạ tầng của chương trình tiêm chủng vaccine chưa đáp ứng, cộng thêm nguồn cung giới hạn thì khó có thể đàm phán mua bán trực tiếp với Moderna.

Việt Nam cũng được cho là đã và đang đàm phán với các đối tác Trung Quốc về vaccine chủng ngừa COVID-19. Nhưng cho đến nay vẫn chưa có thông tin nào cho thấy liệu việc này đã đạt được bất kỳ tiến bộ nào giữa nhà cung cấp và các đại diện của Hà Nội. Và dự báo nếu có thể có được bất kỳ chốt hạ nào, sẽ phải chờ đến quý 4 năm nay.

Chỉ hy vọng khi Johnson & Johnson, và Novarax tham gia thị trường với các loại vaccines của họ thì may ra Việt Nam có thể tham gia trực tiếp đàm phán với các đối tác cung cấp vaccine. Nhưng cũng phải chú ý bởi đặc thù của thị trường dược phẩm thế giới và các phân khu đã phân chia trong bản đồ nghiên cứu, ứng dụng sản xuất, phân phối và cung ứng cho thị trường, khách hàng đàm phán với nguồn sở hữu bản quyền vaccine, nhưng có thể phải phụ thuộc vào nguồn sản xuất của từng khu vực khác nhau để có thể có được số lượng theo kế hoạch.

***

An ninh y tế, sức khỏe của một quốc gia trong đại dịch chính là vấn đề an ninh quốc gia. Muốn bảo đảm được an ninh quốc gia, quốc gia đó phải bảo đảm được sự ổn định trong phòng chống và dập dịch bệnh một cách toàn diện. Trong đó, vaccine chủng ngừa chính là một vũ khí góp phần bảo đảm và duy trì an ninh quốc gia trước “giặc – dịch bệnh”.

Cho đến nay, Việt Nam vẫn chưa có được một trong những vũ khí quan trọng chống dịch là vaccine, bởi họ chưa thể chủ động để có thể “mua” được vaccine. Một khi còn lệ thuộc và phụ thuộc vào nguồn “viện trợ vũ khí” chống dịch thì bài toán an ninh quốc gia chưa thể được giải một cách rốt ráo. Còn tự trang bị vũ khí – vaccine là một bài toán khác cũng phức tạp và không kém thách thức, hay có thể nói là thách thức nhiều lần hơn so với bài toán đi tìm mua vaccine trong tình hình 2 năm tới đây.

_____

P/s: Trong tình hình vaccine là vũ khí cho chiến lược an ninh quốc gia, vũ khí cho chiến lược thâu tóm quyền lực địa chính trị toàn cầu… thì truyền thông Việt Nam lại xem vaccine chủng ngừa COVID-19 như là một công cụ PR hình ảnh trên sân khấu từ thiện.

Một tờ báo đã lên chương trình PR từ thiện bằng cách kêu gọi toàn dân tham gia đóng góp cho quỹ vaccine để hỗ trợ chính phủ mua vaccine.

Báo Tuổi Trẻ đưa tin: “Đại diện hệ thống tiêm chủng VNVC, đơn vị nhập khẩu, cho biết lô vắc xin này nằm trong 30 triệu liều vắc xin của AstraZeneca, được đơn vị đặt mua trong năm 2021. Số vắc xin này được giao thành nhiều đợt, lô đầu tiên gồm 117.600 liều sẽ được đưa về hệ thống kho lạnh chuyên dụng của VNVC và AstraZeneca“.