Có hai giả thuyết về việc quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia này:

Giả thuyết thứ nhất liên quan đến môi trường quốc tế và khu vực, khi Mỹ-Trung chuyển từ thế đối tác sang thế đối thủ và quan hệ của CSVN với TQ càng ngày càng căng thẳng hơn. Mới hôm 16/7 tờ Hoàn Cầu Thời Báo đe dọa là VN sẽ trắng tay nếu Mỹ can thiệp làm mất thế thăng bằng lâu nay trong mối quan hệ tam giác Mỹ-Việt-Trung.

Cùng thời điểm này, công ty Rosneft VN đã hủy hợp đồng với Noble trên Biển Đông ở vùng bãi Tư Chính, do sức ép từ Trung Quốc, vừa bằng công hàm ngoại giao vừa trên thực địa. Điều này làm cho GS Carl Thayer nhận xét rằng: Việt Nam đã tạo ra “một tiền lệ tồi tệ” từ vụ Repsol. Và nay vụ hủy hợp đồng với Noble đã “đóng thêm một chiếc đinh lên cỗ quan tài trong nỗ lực phát triển nguồn trữ lượng khí ở khu vực Bãi Tư Chính của Việt Nam”.

Nhà báo Bill Hayton thì cho rằng vụ tập đoàn Noble là ‘đòn nghiêm trọng’ giáng vào không chỉ ngành dầu khí Việt Nam mà cả nền kinh tế và cả hệ thống chính phủ Việt Nam.

Đi dây giữa hai đối tác thì dễ, nhưng đi dây giữa hai đối thủ thì không dễ tí nào. Bài học lịch sử đầu thập niên 1970s, khi Mỹ với Nixon-Kissinger đã xeo nạy TQ với Mao Trạch Đông ra khỏi Liên Xô thì CSVN bị té dây, đưa tới chiến tranh biên giới đẫm máu 1979 và đảng CSVN nứt ra Hoàng Văn Hoan, Trương Như Tảng và phe thân TQ. Có thể Phòng Thủ Dân Sự là để chuẩn bị cho tình huống tương tự như thế này.

Giả thuyết thứ hai, Đại Hội 13 của Đảng CSVN chỉ còn hơn 5 tháng nữa sẽ xảy ra. Nguyễn Phú Trọng muốn Trần Quốc Vượng lên thế mình, nhưng qua mấy lần bỏ phiếu thử thì đều thua xa Phúc và thua cả Kim Ngân hay Thiện Nhân. Thấy thế nguy nên hai cận thần của Trọng là Hồ Mẫu Ngoạt và Hoàng Bình Quân muốn đưa ra giải pháp Trọng “hy sinh” ngồi nữa, dù đã là thân tàn ma dại.

Như vậy là Phúc bị chơi ép. Phúc có tiền, có tổ chức nhưng còn thiếu sức mạnh vũ lực. Tổng Bí Thư là Chủ Tịch Quân Uỷ Trung Ương nên nắm quân đội. Quân đội không sợ ai nhưng sợ toàn dân nổi dậy. Phòng thủ dân sự là sức mạnh toàn dân mà ông Phúc có thể huy động một cách hợp pháp.

Hoàn cảnh thế giới và khu vực thì đầy xáo trộn, nội tình thì ông Phúc, ông Bình Minh và phe muốn nghiêng về phương tây đang lật ngược thế cờ. Phe Chính Phủ thắng hay phe Đảng thắng cũng đều đưa tới những hệ lụy của nó.

Việc ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia có vẻ như là một chính sách bảo hiểm, để nếu khi cần nó được dùng để chống Đảng của ông.