Tuần qua Hạ viện Hoa Kỳ với đa số thuộc đảng Dân chủ vừa quyết định mở cuộc điều tra chính thức để xem Tổng Thống Trump có nên bị luận tội (impeached) do liên hệ với Tổng Thống Ukraine về cựu Phó Tổng Thống Mỹ Biden.

Trong lịch sử Mỹ, chỉ có hai Tổng Thống đã bị luận tội: Andrew Johnson năm 1868 và gần đây Bill Clinton năm 1998. Cả hai sau đó vẫn không bị bãi nhiệm sau khi bị luận tội và được tha bổng bởi một phiên tòa Thượng viện sau cuộc bỏ phiếu luận tội của Hạ viện. Cựu Tổng Thống Nixon đã từ chức năm 1974 ngay trước khi Ủy ban Tư pháp Hạ viện (House Judiciary Committee) phê chuẩn ba điều khoản để luận tội ông.

Nhìn lại quá khứ về chuyện impeachment Tổng Thống Mỹ, người ta thường chú ý đến ba yếu tố để đoán chừng trước xem việc impeachment sẽ có thể thực sự xảy ra hay không. Ðó là: mức độ dân chúng nghĩ vị TT làm tốt nhiệm vụ của mình (presidential job approval), hai là sự ủng hộ của công chúng đối với nỗ lực luận tội (public support for the impeachment effort), và thứ ba là mức độ hỗ trợ của lưỡng đảng cho việc luận tội tại Quốc hội (the extent of bipartisan support for impeachment in the Congress).

Vậy hãy thử nhìn ba yếu tố đó trong trường hợp của TT Trump hiện nay ra sao.

Trump làm tốt nhiệm vụ của một Tổng Thống?

Sau những tiết lộ rò rỉ hôm thứ Ba 9/24 nhưng trước tin whistleblower cáo buộc TT Trump lạm dụng quyền hạn của mình “để gạ gẫm sự can thiệp – to solicit interference” từ Ukraine trong cuộc bầu cử 2020 sắp tới và Tòa Bạch Ốc đã tìm cách che dấu việc này, theo một cuộc thăm dò của NPR/ PBS/ Marist, job approval của TT Trump không suy giảm vẫn ở mức 45% trong tổng số cử tri Mỹ. Cử tri đảng Cộng hòa ủng hộ TT Trump cũng vẫn ở mức 90%. Hai cuộc thăm dò khác là HuffPost/ YouGov và Politico/ Morning Consulting, cũng cho thấy job approval của TT Trump vẫn không thay đổi nhiều, vì hầu hết những người theo đảng Cộng hòa tiếp tục ủng hộ Tổng Thống. Nếu cả hai con số này không thay đổi trong những ngày tháng tới, đảng Dân Chủ có thể sẽ thất bại trong việc tìm cách hạ bệ Trump.

Công chúng đối với nỗ lực luận tội?

Cuộc thăm dò mới đây của NPR/ PBS/ Marist cũng cho thấy dân Mỹ chia rẽ sâu sắc giữa hai đảng. Nhìn chung, 49% ủng hộ việc luận tội trong khi 46% phản đối, bao gồm 88% bên Dân chủ ủng hộ và 93% bên Cộng hòa phản đối. 82% những người theo đảng Dân chủ coi đây là vấn đề rất nghiêm trọng trong khi 85% theo đảng Cộng hòa xem việc impeachment chỉ là đấu đá chính trị thuần túy.

Tuy nhiên, cũng có dấu hiệu cho thấy những chỉ số về phía người Mỹ theo đảng Cộng hòa có thể thay đổi theo chiều hướng bất lợi cho TT Trump. Vẫn theo NPR/ PBS/ Marist, hiện nay 52% theo đảng Cộng hòa cho rằng người tố giác whistleblower nên làm chứng testify trước Quốc hội, và 27% nghĩ rằng cuộc điện đàm của TT Trump với Ukraine về hành vi của Joe Biden là vấn đề nghiêm trọng cần điều tra thêm.

Các cuộc thăm dò ý kiến ​​của Politico/ Morning và HuffPost/ YouGov được thực hiện từ tối thứ Ba 9/24 đến sáng thứ Năm 9/26 đã đưa ra kết quả là sự ủng hộ về việc luận tội của dân chúng Mỹ đã tăng khoảng 5% – 7%, nhưng phần lớn là nhờ những người theo đảng Dân chủ, và dân Mỹ vẫn chia rẽ sâu sắc về vấn đề luận tội TT.

Theo cuộc khảo sát của YouGov do CNN đăng ngày hôm nay Chủ Nhật 9/29, 87% cử tri đảng Dân Chủ đồng ý việc điều tra (inquiry) trong khi 77% cử tri đảng Cộng hòa chống đối. Về phía cử tri độc lập (independents), 51% chống, 49% đồng ý.  Cũng theo YouGov, dân Mỹ chia làm hai về quan điểm TT Trump có đáng bị luận tội (impeached) vì hành động của ông với Ukraine: khoảng 42% đáng, 36% không và trên 22% cho là còn quá sớm để kết luận.

Mức độ ủng hộ của lưỡng đảng cho việc luận tội tại Quốc hội

Hiện nay, Hạ viện phân chia rõ rệt giữa hai đảng. Hơn 90% dân biểu đảng Dân chủ ủng hộ một cuộc điều tra (inquiry) và gần như chắc chắn sẽ đi đến luận tội (impeachment), trong khi không một dân biểu đảng Cộng hòa nào lên tiếng ủng hộ.

Một cuộc khảo sát của đại học Monmouth ở New Jersey đã cho thấy chỉ có 32% cử tri trong các địa hạt swing (by 10 pts or less – quyết định thắng thua giữa hai đảng trong vòng 10 điểm) trong kỳ bầu cử 2016 vừa qua ủng hộ việc luận tội và loại bỏ TT Trump, nhưng tới 60% phản đối, trong khi chỉ có 22% nghĩ rằng Thượng viện có thể đồng ý bãi nhiệm TT sau khi Hạ viện bỏ phiếu luận tội. Một phân tích về kết quả bầu cử 1998 và 2000 đã kết luận là những Dân biểu đảng Cộng hòa nào thời đó đã bất chấp nguyện vọng của đa số cử tri tại các quận hạt swing của họ, bỏ phiếu để luận tội cựu TT Clinton đã phải trả giá cho việc họ làm. Với việc luận tội Trump kỳ này, đảng Dân chủ cũng khó có thể thoát khỏi một hoàn cảnh tương tự vào năm 2020.

Nhìn qua Thượng viện, phải có 2/3 số phiếu đồng ý thì vị TT mới bị bãi nhiệm. Và việc này chưa bao giờ xảy ra trong lịch sử nước Mỹ. Ðảng Cộng hòa hiện đang chiếm đa số Thượng viện. Ðại đa số Nghị sĩ Đảng Cộng hòa vẫn yểm trợ TT Trump kể từ khi ông nhậm chức. 45 trong số 53 Nghị Sĩ đảng Cộng hòa là từ các tiểu bang “đỏ” thành trì của Cộng hòa. Trong số 8 người còn lại, chỉ có 4 người là Martha McSally (Arizona), Cory Gardner (Colorado), Susan Collins (Maine) và Tom Tillis (North Carolina) sẽ phải đối mặt với cử tri vào năm tới 2020 và hầu như nếu qua được vòng primary họ sẽ tái đắc cử không mấy khó khăn. Trừ khi có thay đổi lớn bất ngờ của những cử tri Cộng hòa ở các tiểu bang này đối với việc luận tội TT trong những tháng tới, họ sẽ tiếp tục gắn bó với TT Trump. Khó có thể tin hay hy vọng là có nhiều nghị sĩ đảng Cộng hòa sẽ quyết định bỏ qua các ưu tiên của những cử tri ủng hộ Trump, ủng hộ họ để bỏ phiếu bãi nhiệm TT nếu Hạ viện thông qua việc luận tội!

Thuyết phục người dân ủng hộ luận tội (impeaching) và bãi nhiệm (removing) Tổng Thống là một quá trình gồm hai bước khác nhau. Một: phải thuyết phục được dư luận là các cáo buộc là sự thật và hai: những chuyện này có đủ sức để biện minh cho việc lật ngược kết quả của một cuộc bầu cử Tổng Thống hay không. Khi Thượng viện bắt đầu xét xử TT Clinton hồi 1998, 79% người Mỹ cho rằng Clinton đã khai gian và 53% cho rằng Clinton đã cản trở công lý, nhưng chỉ 40% tin rằng Clinton cần phải rời the Oval Office!

Phạm Ðức Duy – 9/29/2019