Bắt đầu tuần này, hầu hết cư dân California lại phải ở nhà cho đến ngày 5/1/2021. Đây là lần thứ hai lệnh cấm túc - Stay At Home - được ban hành để phòng lây lan Covid-19 trên diện rộng.

Sau Lễ Tạ ơn 26/11 chính quyền và giới chức y tế quan ngại số ca nhiễm và người nhập viện sẽ tăng vì dân chúng chủ quan, dù đã được khuyến cáo không nên về thăm gia đình hay tụ họp mừng lễ.

Nhiều người dường như không nghe lời khuyến cáo nên một tuần sau kỳ nghỉ số nhiễm Covid-19 tăng vọt trên toàn nước Mỹ. Giới chức y tế quan ngại nhất là người phải vào bệnh viện cũng tăng nhanh, số giuờng cấp cứu ICU (Intensive Care Unit) không có đủ để đáp ứng nhu cầu trong những ngày mùa đông trước mặt.

Hôm Lễ Tạ ơn, gia đình tôi cũng dự dịnh xum họp anh em, con cháu như mọi năm, nhưng sẽ làm ngoài vườn sau vào giờ trưa, không quá 20 người và trong vòng hai tiếng đồng hồ, như khuyến cáo của chính quyền tiểu bang và quận hạt. Nhưng rồi các em nói thôi, vì không biết thời tiết ngày đó sẽ ra sao.

Thế là năm nay gia đình tôi đón lễ vỏn vẹn chỉ có 3 người, không gà tây mà chỉ có món thịt heo dăm bông (ham) và thịt bò nướng.

Trong khi khuyến cáo dân không tụ họp trong nhà thì lãnh đạo lại làm khác, bị phát hiện, đưa lên truyền hình và bị dân om sòm phê bình.

Làm sao để biết vaccine Covid an toàn?

Covid-19: Vaccine của Việt Nam được tiêm thử trên người

Virus corona: Nước nghèo lỡ cơ hội khi nước giàu tích trữ vaccine?

Covid-19: Việt Nam có mua vaccine của Trung Quốc và Nga?

Thống đốc Gavin Newsom dự tiệc trong một nhà hàng sang trọng với hơn chục người quen. Thị trưởng San Francisco London Breed cũng đi nhà hàng ăn mừng sinh nhật với bạn. Thị trưởng San Jose Sam Liccardo quây quần tại nhà với bố mẹ và gia đình người thân.

Ba vị đã lên tiếng xin lỗi nhưng có nhiều người dân không tin các chính sách của chính phủ đưa ra nhằm giới hạn sinh hoạt thương mại, ăn uống, giải trí.

Trên diện rộng toàn nước Mỹ, bác sĩ Anthony Fauci, tiếng nói có thẩm quyền về dịch tễ, khi thấy con số lây nhiễm và tử vong tăng nhiều sau Lễ Tạ ơn, ông đã báo động là nếu không có những biện pháp phòng chống nghiêm ngặt hơn thì sau kỳ nghỉ Giáng Sinh và Tết Tây số người nhiễm Covid-19 và số tử vong sẽ tăng vọt hơn nữa.

Sau Lễ Độc lập 4/7 số ca nhiễm đã tăng vọt. Lễ Tạ ơn là đợt tăng thứ hai. Bác sĩ Fauci cảnh báo một mùa đông u ám đang chờ đợi nước Mỹ.

Tính đến ngày 8/12 số ca nhiễm Covid-19 tại Hoa Kỳ là 15,4 triệu và số tử vong 286 nghìn.

California có 1,42 triệu ca nhiễm và hơn 20 nghìn tử vong, nhiều nhất là vùng Los Angeles, vùng Vịnh San Francisco và Quận Cam là những nơi có đông người Việt sinh sống. Vùng Vịnh San Francisco hiện có 137 nghìn ca nhiễm và 1900 tử vong.

Tuần trước Thống đốc California Gavin Newsom họp báo và đề xuất chia California thành 5 khu vực, nơi nào số giường cấp cứu ICU trong các bệnh viện còn dưới 15%, khu vực đó sẽ ban hành lệnh cấm dân ra đường nếu không có việc gì cần.

Với lệnh mới, nhà hàng chỉ được bán thức ăn mang về. Các tiệm tóc, tiệm làm móng tay phải đóng cửa. Nơi thờ phượng không được cầu nguyện bên trong, ra ngoài trời cũng giới hạn số tín đồ không quá 100.

Gia đình nhà nào ở nhà đó, không được thăm nhau hay tụ họp sinh hoạt.

Vùng Vịnh San Francisco tuần qua số giường ICU còn hơn 20% nhưng hôm Thứ Sáu chính quyền địa phương đã ban hành lệnh ở nhà bắt đầu từ thứ Hai tuần này. Các khu vực miền trung và nam California cũng đã theo sau với lệnh cấm túc.

Tháng Ba đầu năm, vùng Vịnh San Francisco cũng là khu vực đã có lệnh cấm túc đầu tiên ở Mỹ.

Trước tình hình không được ra khỏi nhà lần nữa và mùa đông mưa lạnh đang về, cuối tuần qua chúng tôi đi mua sắm đồ ăn khô, nước uống phòng ngừa bất trắc cho tháng ngày trước mặt.

Siêu thị Costco không còn cảnh xếp hàng dài như hồi tháng Tư, tháng Năm. Mở cửa 9 giờ sáng mà khi chúng tôi đến lúc 10 giờ thì cũng không còn giấy vệ sinh, không còn giấy sát trùng lau tay.

Lần trước có lệnh cấm túc vào tháng Ba. Tháng Tư đường phố, xa lộ thật vắng xe. Người dân lo lắng nhiều, đổ sô đi mua các thứ cần thiết phòng chống Covid-19 và trữ thực phẩm nên các siêu thị với hàng dài người xếp hàng.

Hè đến có nới lỏng sinh hoạt. Nhà hàng được phép phục vụ khách ngoài trời. Rồi các trung tâm thương mại, các tiệm tóc, làm đẹp móng tay, phòng tập thể dục mở cửa với số khách giới hạn 20% và phải tuân thủ giãn cách xã hội, mang khẩu trang. Nhiều nơi còn đo thân nhiệt khách hàng trước khi phục vụ.

Hai tháng qua phố xá đã đông xe qua lại. Sinh hoạt các nơi sinh động hơn. Mức thất nghiệp tại Mỹ từ hơn 10% vào tháng Tư, nay còn trên 6%. Thị trường chứng khoán tiếp tục tăng với những con số kỷ lục.

Kỳ bầu cử tháng 11 vừa qua khu thương mại Grand Century ồn ào không khí vận động tranh cử. Các tiệm ăn đông khách ngồi bên ngoài vào cuối tuần.

Hai tháng sau, Chủ Nhật vừa qua trở lại San Jose thì nơi đây không còn ồn ào nữa. Quán càphê Paloma thường đông khách nay vắng vẻ. Nhà hàng Dynasty phục vụ chừng hai chục bàn điểm sấm trong lều trước tiệm cũng thưa khách. Bên trong Grand Century ít người qua lại, hầu hết các tiệm đóng cửa.

Khu Vietnam Town bên cạnh có Phở 90 Degrees đông khách bên ngoài. Nhiều tiệm trong khu này đóng cửa. Cạnh đài phát thanh Tiếng Mõ Bắc Cali là Bánh Cuốn Ông Tạ có khách ngồi ngoài ăn, nhìn qua bên kia có quán ăn Hàn Quốc mới mở thì vắng.

Lion Plaza cũng vắng vẻ. Nhà hàng Nha Trang quây lưới phía trước cho khách ngồi ngoài. Khu ăn uống cạnh tiệm bò bảy món Ánh Hồng nay kê bàn trong khuôn viên hình tròn ngoài trời, lưa thưa khách.

Giò chả Đức Hương là hàng quán đông khách nhất trong ngày Chủ Nhật. Hai tiệm, một ở gần Lion Plaza và một gần Grand Century Mall, giờ trưa khách xếp hàng dài chờ vào mua. Ai cũng đeo khẩu trang, đứng cách nhau hai mét.

Theo số liệu từ Hiệp hội Nhà hàng (National Restaurant Association) và Yelp thì mùa hè qua, thời gian cao điểm đón khách du lịch, đã có 16 nghìn nhà hàng đóng vĩnh viễn trên toàn quốc. Một khảo sát trong tháng Chín cho thấy 17% nhà hàng tại Mỹ đã phải đóng cửa dài hạn hay dẹp tiệm luôn, con số này là gần 100 nghìn cơ sở thương mại dịch vụ ăn uống.

Tháng Sáu vừa qua có bạn học cũ từ nam California lên chơi, chúng tôi ăn phở 90 rồi qua Paloma uống cà phê. Hỏi chuyện, anh bạn nhận xét trên đây hầu hết dân đeo khẩu trang và giữ khoảng cách xã hội, trong khi dưới Quận Cam nhiều người xem thường những việc này.

Tuần trước có bạn cũng từ Quận Cam lên thăm. Mua bánh mì hẹn nhau ra Jack London Square ở bến cảng Oakland ngồi ăn. Bạn cũng có nhận xét người dân vùng San Francisco tuân thủ các biện pháp phòng chống Covid-19 hơn dân Quận Cam.

Dư luận cho thấy trong chín tháng qua nước Mỹ có hai khuynh hướng. Những nơi đông người ủng hộ cộng hoà, theo Tổng thống Trump thì xem nhẹ việc phòng Covid-19 lây lan, không thích mang khẩu trang khi ra đường, không quan tâm đến giãn cách xã hội.

Nơi đông người theo khuynh hướng dân chủ, ủng hộ cựu Phó Tổng thống Joe Biden, nay coi như đắc cử tổng thống, xem việc mang khẩu trang, cách giãn xã hội là điều phải làm.

Ông Biden có chủ trương là khi nhận chức tổng thống sẽ ban hành biện pháp buộc mọi người đeo khẩu trang khi ra đường để phòng chống Covid-19.

Hai vùng đông dân cư nhất California cũng là hai nơi với khuynh hướng khác nhau trong việc phòng Covid-19 lây lan.

Với lệnh cấm túc mới ở California, lần ngày còn giới hạn hơn trước. Chẳng hạn như không cho tụ họp những người không ở chung một nhà.

Trong tháng tới cũng không ai được đi xa. Khách sạn chỉ đón khách đến khu vực vì có công việc cần thiết. Quận hạt Santa Clara, với San Jose là thủ đô của vùng thung lũng điện tử, có lệnh nếu di chuyển xa hơn 150 dặm đường, khi trở về phải tự cách ly hai tuần.

Các tiệm hớt tóc, làm đẹp móng tay lại phải đóng cửa một tháng. Trung tâm thương mại, cửa hàng tạp hoá, bán lẻ chỉ được đón 20% số khách thường có.

Lần trước ngồi quán cà phê ở San Jose nghe nhiều người hỏi nhau có nhận 1200 đôla trợ giúp của chính phủ chưa. Hôm rồi không nghe nói gì vì Quốc hội vẫn chưa thông qua luật cứu trợ mới. Lãnh đạo hai đảng vẫn chưa đồng ý với nhau.

Số giường ICU trong các bệnh viện quận hạt Santa Clara tuần trước còn ở mức trên 20%, hôm nay đã xuống 14%.

Dịch Covid-19 vẫn lan nhanh, trong khi nhiều người nay đã cạn tiền trợ cấp của chính phủ, tiền thất nghiệp cũng sắp hết. Mùa đông năm nay người dân và nước Mỹ đang chờ đợi những thử thách lớn trước mặt.

Bài viết phản ánh cách nhìn riêng của tác giả là một nhà báo tự do từ vùng Vịnh San Francisco.

Hành động của Tối Cao Pháp Viện không nhận đơn của Bang Texas kiện các bang dao động cho ông Donald Trump, và các quan chức chính phủ trọng yếu tôn trọng kết quả bầu cử, chứng tỏ nước Mỹ có một nền pháp lý đủ mạnh để vượt qua cơn bão Trumpism.

Nhưng sự kiện chính phủ bang Texas, với ủng hộ của 18 bang khác, cộng 126 dân biểu Cộng Hoà cấp liên bang đồng ký, và sự hầu hết các lãnh đạo dân cử Cộng Hòa im lặng không xác nhận Tổng Thống Tân Cử Joe Biden, cho thấy dư âm của Trumpism vẫn còn tiếp tục, cho ít nhất đến hết bầu cử năm 2024.

Sự thật là tất cả các bang đã sẵn sàng lá phiếu cử tri đoàn của họ cho sau cuối tuần này, ngày 14/12.

Không còn cách nào để Tổng Thống Trump thắng cử, sau hơn 50 vụ kiện không trưng được bằng cớ. Hình phạt mất bằng hành nghề, khiển phạt cho luật sư, và tù tội cho nhân chứng khi dùng bằng cớ giả trong tòa, đã là một lá chắn hiệu quả để tòa dùng sự thật để phán quyết.

Nhưng ngoài tòa án, phe Trump kêu gian lận bầu cử khắp nơi, tạo ra tin tưởng thiếu sự thật cho 36% là Tổng Thống Trump bị gian lận bầu cử, trong một thăm dò mới đây, nhằm tạo ra một hiệu ứng chính trị lâu dài và có lợi.

Tố cáo gian lận và không thừa nhận Biden thắng cử giữ những người trung thành dưới trướng ông, một chiến lược rất rõ rệt của Tổng Thống Trump trước khi ông rời nhiệm sở.

Ông có thể được làm vua của nhóm cử tri trung thành, và đảng viên Cộng Hòa, cùng lúc kiếm tiền cho mình. Bằng chứng là dù các vụ kiện tụng của ông không tới đâu, chỉ chi tiêu chưa tới 10 triệu đôla, nhưng số tiền gom được với lý do tranh tụng bầu cử từ các người ủng hộ đã lên đến gần 210 triệu đô la.

Các chính trị gia khôn ngoan đều biết, cơ hội tranh cử 2024 của ông Trump sẽ mất hẳn đà sau khi mất quyền hành, nhưng ảnh hưởng của ông còn dài.

Bản thân các dân cử Cộng Hoà biết rằng Trump không còn cơ hội, nhưng họ cần sự ủng hộ và tiền bạc của những người trung thành với Trumpism. Được sự ủng hộ của người tin tưởng Trumpism sẽ là một yếu tố lớn cho sự nghiệp chính trị của các lãnh đạo dân cử này. Đây sẽ là lực đối nghịch khó khăn nhất cho chính phủ Biden trong kế hoạch thực thi cải tổ đất nước của ông.

Chính phủ Joe Biden sẽ phải giải quyết những vấn đề cốt lõi đã tạo lên sức ảnh hưởng lớn của Chủ nghĩa Trumpism.Theo ông David Axelrod, chiến lược gia Dân Chủ của của cựu Tổng Thống Obama, Tân Tổng Thống Biden thừa hưởng một đất nước cực kỳ chia rẽ khi Tổng Thống Trump thắng thêm 10 triệu lá phiếu so với năm 2016, và thắng hơn 80% các quận hạt, dù thưa thớt, của nước Mỹ. Nếu đảng Dân Chủ không ̣điều chỉnh kịp thời, họ sẽ rất chật vật trong những kỳ bầu cử tới.

Đảng Dân Chủ trong nhiều thập kỷ qua đã coi thường sự liên hệ của mình với tầng lớp lao động da trắng, và dần nghiêng về giá trị cấp tiến đại diện bởi tầng lớp trí thức và các ngôi sao giải trí.

Người lao động đã từng ủng hộ đảng Dân Chủ bao gồm các công đoàn lao động trong nền công nghiệp những thập kỷ nửa sau của thế kỷ 20. Nhưng khi các công việc lao động được chuyển ra khỏi nước Mỹ theo đà toàn cầu hóa, tự do mậu dịch, tự động hóa, cơ hội mưu sinh tại các vùng ngoài kỹ nghệ cao dần xuống thấp, đảng Dân Chủ đã không có những hành động hữu hiệu để hỗ trợ họ. Người dân nơi đó không nhìn xa hơn là đời sống hàng ngày trước mắt, và đời sống đó đang sụp đổ quanh họ.

Năm 2016, bà Hillary Clinton, như một bà giáo sư đại học, khuyên họ phải nâng cấp để thay đổi công việc cho phù hợp.

Ông Trump, ngược lại, hứa hẹn là sẽ mang công việc cũ trở về cho họ. Đối với hầu hết dân lao động, họ không có gì để mất, khi đặt niềm tin vào Trump, và bỏ qua tư cách không gương mẫu của Tổng Thống Trump. Sự lựa chọn giữ lại cuộc sống cũ dễ dàng hơn là phải học lại, khi tuổi đã lớn, và đầu tư kinh nghiệm sẵn có.

Đối với người dân bình thường, họ không cần lý luận xa hơn những câu đơn giản và dễ hiểu của Trump. Trump bỏ lo ngại môi trường của phe cấp tiến, để dành lấy cử tri phụ thuộc vào khai thác dầu khí, cũng như là đánh Trung Quốc, mặc dù đã không hữu hiệu, để ra dấu chỉ là ông bênh người lao động Mỹ.

Trumpism, dân túy kiểu Trump sinh ra từ đó.

Người Mỹ có câu: "It's the economy, stupid!". Người Việt Nam thì "có thực với vực được gạo".

Kinh tế hàng ngày là quan trọng nhất cho hầu hết. Chính phủ Biden phải có kế hoạch tích cực cho một số lớn dân Mỹ đã bị bỏ lại, khi kinh tế nước Mỹ đang đi lên nhờ kỹ nghệ cao. Nhiều người Mỹ ngày càng giầu, nhưng hầu hết, vẫn còn phải lo công việc ngày mai nếu có. Chính sách kinh tế thiết thực cho người dân bị bỏ rơi trở thành thiết yếu, ̣để sau khi có thực, họ có thể lấy lại được tư cách của người Mỹ chính đáng, có đủ khả năng bênh vực cho lẽ phải. ̣

Nếu khéo léo, Joe Biden sẽ đạt được việc đưa công ăn việc làm trở lại cho những người bị bỏ rơi, cùng một lúc bảo vệ môi trường và tự do mậu dịch. Nếu không, đây sẽ là lý do chính đảng Dân Chủ mất ghế lãnh đạo trong kỳ bầu cử tới.

Xâm nhập văn hóa qua nhập cư là một khía cạnh sâu sắc khác, cho lý do ủng hộ Tổng Thống Trump.

Trong suốt chiều dài lịch sử của Mỹ, người dân Mỹ thường chống lại những làn sóng nhập cư mới, nhất là khi khác biệt văn hóa và lo sợ bị cạnh tranh công ăn việc làm. Người Mỹ nhập cư sớm, thường chống lại người tới sau. Từ giữa thế kỷ 19, các di dân từ Ireland và Đức đã bị chống đối.

Cuối thế kỷ 19, Chính phủ ban hành luật không cho người Trung Quốc nhập cư. Nhiều dân Mỹ đã từng chống lại làn sóng tị nạn của Việt Nam trong những năm 1970s. Cho dù chính phủ Mỹ biết là nhập cư là điều tốt cho kinh tế và đất nước, vì nó đóng góp vào sức năng nổ, mang đến của người di cư, nhưng người dân Mỹ vẫn chống, vì họ không có thời gian phân tích cái tốt và cái bất lợi. Họ nghe theo lời nói của người họ tin.

Một người Mỹ bình thường không bằng đại học hay sống trong làng xã, rất ít để ý về chính trị hay tin tức, hay giao du đa văn hóa. Hầu hết không đủ thời gian sống cho chính họ và gia đình, nên họ không còn dành được thời gian nghiên cứu đến các chi tiết. Họ thường chỉ lắng nghe những người họ tin tưởng, cùng phe nhóm, như người hướng dẫn tinh thần nơi thờ phượng, người quen biết hàng xóm quen biết. Trong các làng nhỏ, nhà thờ là nơi họ lắng nghe và ủng hộ. Thế nên họ hiểu lầm rất nhiều và không sẵn sàng tiếp nhận thêm, từ người ngoài nhóm.

Sau sự kiện 9/11, khủng bố mang danh Hồi giáo thay đổi cách sống của toàn xã hội Mỹ. Nó đã nâng cao làn sóng chống người nước ngoài, làm cho nỗi sợ tràn ly của nhiều người Mỹ ôn hòa, sợ mất đi xã hội trật tự và lối sống hàng ngày. Và từ đó, họ coi Tổng Thống Trump là cứu cánh duy nhất dám đứng bên họ, không nghĩ đến tác hại lâu dài. Đây cũng là một trong những lý do nhiều người Mỹ bình thường và ngay cả người Việt lớn tuổi cuồng nhiệt ủng hộ Tổng Thống Trump.

Đảng Dân Chủ phải hiểu là cơ hội nắm chính quyền chỉ có 4 năm. Họ phải kiếm cách để giúp cho người dân Mỹ cảm thấy an tâm. Thứ nhất là công ăn việc làm, thứ hai là an ninh cá nhân. Cách thức giáo dục cần phải hiệu quả và đúng tầng số của những người không có cơ hội tiếp cân thông tin và phân tích chi tiết. Vấn đề nhập cư và khác biệt văn hóa cần phải ̣được giải quyết theo nhiều hướng giáo dục và giao lưu văn hóa. Cần phải có sự thông cảm hơn của dân các miền, các tiểu bang ven biển và các tiểu bang bên trong.

Tin giả đóng một vai trò rất quan trọng trong việc cực đoan hóa số người theo Trump, và làm lũng đoạn chính sách.

Trong cộng đồng Việt, các thế lực cực đoan đã khôn khéo lôi kéo nhiều người vô tình vào trong vòng ảnh hưởng của họ bằng nhiều cách tiếp cận. Từ tin dễ đọc dần sang tin giả, tin tuyên truyền. Từ mạng lưới quen thuộc sang chiêu dụ ru ngủ. Nhiều người Việt không biết và không thích đọc tiếng Anh trong truyền thông dòng chính, dù họ chịu trách nhiệm cho các bài đăng của họ.

Nhưng người ta sẵn sàng đón nhận những tin không kiểm chứng ̣để thỏa mãn thiên hướng phe nhóm của họ, cho dù một số nhân vật chính phát tán tin tức đó xác nhận những tin đó là tin giả. Chính phủ Biden cần phải có những giải quyết qua các luật lệ cập nhật để những nguồn tin giả không phải là mối ung thư của xã hội Mỹ, nhất là qua các mạng xã hội.

Tóm lại, bốn năm tới, con tàu nước Mỹ sẽ chênh vênh và có thể nghiêng, nếu chính phủ Biden không giải quyết kịp thời gốc lõi của vấn đề sinh ra quái thú Trumpism, ngày đang lớn, cho dù ông Trump không còn tại vị.

Áp lực của phe cấp tiến bên Dân Chủ sẽ thêm một gánh nặng cho Tổng Thống Biden để cân bằng, khi ông phải cố gắng kéo những người dân bất mãn theo Trump trở lại con đường xây dựng nước Mỹ hùng mạnh và đoàn kết với giá trị nhân bản từ trước khi có Trumpism.

Nguồn nghiên cứu:

https://news.berkeley.edu/2020/12/07/despite-drift-toward-authoritarianism-trump-voters-stay-loyal-why/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0743016719305315

https://www.cnn.com/2020/12/08/opinions/herculean-task-facing-joe-biden-axelrod/index.html

Newsmax CEO cornered for spreading false information about election because it's great for ratings | Salon.com

RNC invites 2024 hopefuls to January meeting in show of neutrality toward Trump - POLITICO