Đọc báo Pháp – 22/01/2020
Trump đệ nhị ?
Thụy My
Về Hoa Kỳ, Le Monde có bài phân tích mang tựa đề « Trump đệ nhị vào tháng 11 tới ? ». Trong nhiều tháng qua, nhiều người vẫn cho rằng ông Donald Trump sẽ bị đánh bại trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
« It’s the economy, stupid ! »
Ông Trump bước vào Nhà Trắng với chiến thắng trong đường tơ kẽ tóc tại các tiểu bang thuộc « Vành đai han rỉ » (Pennsylvania, Ohio, Wisconsin). Chỉ cần một ít nhân viên cổ trắng từng bỏ phiếu cho ông hồi tháng 11/2016 thất vọng bỏ sang phía khác là xong, như trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018 với chiến thắng của phe Dân Chủ tại đây. Ứng cử viên Donald Trump sẽ rơi rụng như một trái chín.
Tuy nhiên tác giả bài viết ghi nhận hình bóng một George W. Bush – tái đắc cử năm 2004 trước John Kerry bất chấp tai tiếng của cuộc chiến Irak – đang dần hiện rõ. Có điều một bộ phận người Mỹ vẫn không muốn mở mắt, và dù sao cái nhìn của họ cũng không giống các quan sát viên châu Âu.
Trước hết là sự trở lại của câu nói nổi tiếng « It’s the economy, stupid ! » đã giúp Bill Clinton giành chiến thắng khi đối mặt với Bush cha năm 1992, do suy thoái kinh tế. Dưới thời ông Trump, kinh tế thịnh vượng, thất nghiệp ở mức thấp nhất, Wall Street ở mức cao nhất. Tất nhiên rồi sẽ đến hồi kết với thâm hụt ngân sách khổng lồ, đầu tư vào kỹ nghệ thụt lùi. Nhưng năm 2019 đã không xảy ra suy thoái
như dự báo, cuộc chiến tranh thương mại thu hút mọi sự chú ý, trong khi những mức lương thấp được tăng lên đôi chút, đủ để không tạo ra dàn đồng ca chống lại bất bình đẳng.
Ông Donald Trump tả xung hữu đột : hưu chiến thương mại với Trung Quốc, Mêhicô và Canada ; Quỹ Dự trữ Liên bang giảm lãi suất. Phải kể thêm phiên tòa truất phế không làm ông mất đi một lá phiếu nào, và cuộc khủng hoảng Iran rốt cuộc là chiến thắng của Trump – ít nhất dưới mắt những người ủng hộ ông.
Bài học cho Dân Chủ : Hơn 100 vòng bỏ phiếu mới chọn được ứng viên
Đối mặt với Donald Trump là phe Dân Chủ đầy rắc rối. Phe này đề cập đến những quan ngại của người Mỹ : bảo hiểm y tế cho mọi người, học phí quá lớn, kiểm soát vũ khí, biến đổi khí hậu.
Cánh tả trong đảng đề nghị một cuộc cách mạng cấp tiến, điều này không phải là bất khả. Hoa Kỳ đã từng biết đến những sức bật : tổng thống Théodore Roosevelt (nhiệm kỳ 1901-1909) chống lại các tập đoàn độc quyền, Franklin Roosevelt (1933-1945) với New Deal, Lyndon Johnson (1963-1969) và các quyền dân sự.
Nhưng liệu có thể làm cách mạng mà thiếu đi xung động ? Ông Bernie Sanders, chủ trương xã hội chủ nghĩa, vẫn tin như thế. Tự tin với 21% ý định bỏ phiếu theo như thăm dò, ông cố đẩy bà Elizabeth Warren (14%) ra ngoài lề. Nữ thượng nghị sĩ bang Massachusett tạo cảm giác xứng tầm với cương vị, nhưng bà bị thụt lùi từ khi sập bẫy « ý tưởng Pháp » : đánh thuế 6% nếu có tài sản trên 1 tỉ đô la để tài trợ cho y tế. Nay bà đã hạ giọng, từ khi mất đi sự ủng hộ của Bill Gates.
Ở cánh trung, có cựu phó tổng thống của ông Barack Obama là Joe Biden (32% ý định bầu), quá già ; thị trưởng một thành phố nhỏ ở Midwest, Pete Buttigieg (9%), quá mềm mỏng ; và cựu thị trưởng New York Michael Bloomberg (9%), quá giàu. Nhất là như bà Warren nói, nếu quay lại với « business as usual » như thời Obama, thì làm sao thắng được Trump ?
Tóm lại, sương mù bao phủ, và cuộc bầu cử sơ bộ tháng Bảy tới sẽ phức tạp nếu cử tri không nhanh chóng chọn lựa. Le Monde nhắc lại cuộc bầu cử sơ bộ ly kỳ nhất hồi năm 1924 : do hai ứng cử viên có quan điểm đối chọi nhau về việc cấm bán rượu, rốt cuộc một nhân vật thứ ba là John W.Davis được chọn làm ứng cử viên của đảng Dân Chủ sau…103 vòng bỏ phiếu, và thất cử sau đó.
Davos : Trump đả kích thái độ ngang ngược của Trung Quốc
Cũng về tổng thống Mỹ, Le Figaro ghi nhận « Donald Trump bảo vệ kết quả kinh tế tại Diễn đàn Davos ». Còn chín tháng nữa là đến kỳ bầu cử tổng thống, ông chủ Nhà Trắng khoe sức mạnh nền kinh tế Mỹ và nguồn năng lượng vô tận của nước mình. Les Echos cho biết « Tại Davos, Trump tố cáo những ‘tiên tri vận rủi’ về khí hậu ».
Hai năm sau khi tham gia Davos lần đầu tiên, Donald Trump quay lại một cách thuyết phục hơn bao giờ hết. Tổng thống Mỹ nêu ra những con số : tỉ lệ thất nghiệp 3,5%, tạo thêm 7,5 triệu việc làm trong ba năm qua, thị trường chứng khoán tăng 50% từ khi ông được bầu lên. Đối với ông Trump, sự năng động này đã giúp ích cho giai cấp trung lưu và người nghèo. Theo ông, các nước khác cần đi theo « mô hình Mỹ », nhấn mạnh « Chúng tôi sẽ không bao giờ để cho phe xã hội cực đoan phá hủy nền kinh tế Mỹ ».
Trump khoe « nguồn năng lượng vô tận » của nước Mỹ với than đá sạch, khí đốt, dầu lửa, nguyên tử. Không một lời nào về năng lượng tái tạo, ông khuyến khích châu Âu nên mua dầu khí của Mỹ – hiểu ngầm : đừng mua của Nga ! Nhượng bộ duy nhất về môi trường : Hoa Kỳ ủng hộ sáng kiến trồng 1.000 tỉ cây từ nay đến 2030 (tỉ phú Mỹ Marc Benioff đã hứa sẽ giúp trồng 100 triệu cây).
Donald Trump không quên tấn công Bắc Kinh : theo ông Trump, thỏa thuận thương mại vừa ký đã chận lại « thái độ thích ăn tươi nuốt sống người khác của Trung Quốc » mà những người tiền nhiệm đã để mặc. Le Figaro ghi nhận trong khán phòng, vài quan chức Trung Quốc đeo tai nghe phiên dịch có nhăn mặt đôi chút. Les Echos nhắc lại, trong Diễn đàn Davos lần đầu Donald Trump đã tỏ ra hết sức cứng rắn trước Bắc Kinh, khai mào cho cuộc song đấu mà ngày nay ông muốn thu lợi. Phía Trung Quốc, năm nay chỉ có một ít quan chức cấp thấp hiện diện, không thể phản pháo ông Trump.
Hậu toàn cầu hóa đã bắt đầu
Theo đặc phái viên Les Echos tại Davos, «Ở Diễn đàn Kinh tế Thế giới, hậu toàn cầu hóa đã bắt đầu».
« Đất nước chúng tôi ủng hộ toàn cầu hóa, mở cửa là một trong những đặc tính chủ yếu của nền kinh tế chúng tôi ». Tại Davos, chỉ có mỗi mình ông Hàn Chính, phó thủ tướng thứ nhất Trung Quốc là còn tuyên bố kiểu này, những người khác không ai nhắc đến nữa. Klaus Schawab, nhà sáng lập Diễn đàn, không còn sử dụng từ ngữ mà trước đây xuất hiện trong tất cả các bài diễn văn. Richard Edelman, chủ nhân công ty quan hệ công chúng Mỹ khi giới thiệu về chỉ số lòng tin, xếp toàn cầu hóa vào các sự kiện của những năm 2000.
Và tổng thống Mỹ Donald Trump lúc nói về thỏa thuận vừa ký với Trung Quốc cho rằng đó là « thỏa thuận thương mại tiêu biểu cho thế kỷ 21 ». Tuy nhiên Bob Moritz, công ty tư vấn PwC cho biết các chủ doanh nghiệp Mỹ vẫn muốn đầu tư vào Trung Quốc nhưng đối với Bắc Kinh, Hoa Kỳ thậm chí không nằm trong danh sách năm nước đầu tiên mà giới chủ Trung Quốc muốn đầu tư. Bài viết kết luận, toàn cầu hóa trước đây là Mỹ hóa, nhưng giai đoạn sắp tới có thể là Trung Quốc hóa.
Venezuela : Thủ lãnh đối lập Juan Guaido
được Colombia trải thảm đỏ đón tiếp
Tại châu Mỹ la-tinh, trong bài « Tại Bogota, Pompeo tái khẳng định ủng hộ Guaido », Le Monde cho biết ngoại trưởng Mỹ đã gặp gỡ thủ lãnh đối lập Venezuela, đã bí mật vượt qua biên giới đến Colombia.
Việc ông Juan Guaido đến Bogota gây ngạc nhiên : ông đang bị chính quyền Maduro đặt trong vòng điều tra và cấm xuất cảnh. Nhưng thủ lãnh đối lập Venezuela được Colombia tiếp đón như một nguyên thủ, với thảm đỏ và duyệt hàng quân danh dự. Ông loan báo một vòng công du : ghé Luân Đôn, Bruxelles, Davos (Thụy Sĩ) dự Diễn đàn Kinh tế và rất có thể gặp được tổng thống Donald Trump, sau đó đến Paris vào thứ Sáu 24/1 tới.
Tờ báo đặt câu hỏi, liệu chính quyền Venezuela có để ông Guaido quay lại sau chuyến đi này ? Hồi tháng 2/2019, thủ lãnh đối lập đã từng bí mật vượt biên giới để lãnh đạo một hoạt động chuyển hàng nhân đạo, và quay về Caracas trên một chuyến bay thương mại bình thường. Theo Le Monde, dù có sự ủng hộ của Mỹ hay không, việc ông quay về nước khó thể chắc chắn được.
Điệu vũ ba lê của những đồng đô la Mỹ tại Venezuela
Cũng về Venezuela, Libération có bài phóng sự « Điệu vũ ba lê của những đồng đô la xanh tại Caracas ». Do siêu lạm phát, người dân Venezuela bỏ rơi đồng bolivar, dùng đô la Mỹ. Chính phủ nhắm mắt làm ngơ, bất chấp nguy cơ rửa tiền và tham nhũng.
Đồng đô la đi vào thị trường Venezuela một cách không chính thức, vừa bằng phương thức hợp pháp vừa bất hợp pháp.
Trước hết, những người lao động xuyên biên giới vốn ngày càng đông, họ sang Colombia và Brazil làm việc và quay về trong ngày. Tiếp đến là những người Venezuela giàu có gởi tiền ở nước ngoài nay đưa về một phần. Theo một chuyên gia, từ sau cuộc khủng hoảng tài chính thập niên 80, khoảng 1.000 tỉ đô la đã chạy ra khỏi Venezuela. Bên cạnh đó là kiều hối được 5 triệu người Venezuela sống ở nước ngoài gởi về, ước tính khoảng 3 tỉ đô la trong năm 2019.
Hiện tượng đô la hóa nền kinh tế giúp cho giới buôn lậu quặng mỏ và ma túy rửa tiền bẩn dễ dàng, khi chính phủ đã mất kiểm soát. Chính quyền Maduro trước đây đả kích « đồng đô la tội lỗi », nay dường như đã thuận theo kinh tế tư bản hoang dã đang thống trị đất nước.
Nhập cư, sinh thái, điện nguyên tử : Tựa chính báo Pháp
Trang nhất các báo Paris hôm nay 22/01/2020 đều dành cho các vấn đề của nước Pháp. Le Figaro chạy tựa « Án tù : Cải cách gây bối rối cho các thẩm phán », Le Monde quan tâm đến « Những đề nghị gây sốc về chính sách nhập cư ». Trang bìa của Libération đăng ảnh những bức tượng nàng Marianne tượng trưng cho nước Pháp, tất cả đều màu xanh lá cây, nhấn mạnh sinh thái là yếu tố quan trọng trong cuộc bầu cử địa phương sắp tới. La Croix nói về giới hạn của khái niệm « thuận tình » trong quan hệ, Les Echos chú ý đến việc « Pháp cam kết giảm số lượng nhà máy điện nguyên tử ».
Tin tổng hợp
(AFP) – Tổng thống Nga giữ lại ba cột trụ trong nội các mới.
Sergueï Lavrov, Sergueï Choïgou, Vladimir Kolokoltsev tiếp tục nắm các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng và Nội Vụ trong chính phủ mới của Nga được thông báo chiều 21/01/2020. Alexandre Novak, bộ trưởng Năng Lượng và Anton Silouanov, Tài Chính, những người làm được việc cũng được tổng thống Putin tái tín nhiệm. Trong khi đó, các bộ trưởng trong lãnh vực bị khủng hoảng và tai tiếng từ Thể Thao, Y Tế, Giáo Dục và Văn Hóa đều bị thay thế.
(Aljazeera/Isna) – Một nghị sĩ Iran hứa thưởng 3 triệu đô la cho bất kỳ ai giết chết TT Donald Trump.
Ngày 21/01/2020, nghị sĩ Ahmad Hamzeh, không mấy nổi tiếng, tuyên bố khoản tiền thưởng trên nhân danh người dân ở Kerman, thành phố quê hương và là nơi an nghỉ của tướng Iran Qassem Soleimani bị quân đội Mỹ sát hại tại Bagdad. Trả lời báo giới tại Geneve, đại sứ Mỹ về giải trừ vũ khí Robert Wood đánh giá giải thưởng trên là « nực cười » và càng cho thấy « những cáo buộc khủng bố xác đáng » đối với chính quyền Iran.
(AFP) – Liban thành lập chính phủ mới.
Sa lầy trong khủng hoảng chính trị suốt nhiều tháng qua, hôm 22/01/2020, Liban mới thành lập được tân nội các với nhiệm vụ nặng nề : Phục hồi nền kinh tế đang rơi tự do, đồng thời thuyết phục ngừng các cuộc biểu tình chống tầng lớp chính trị. Phải sau gần ba tháng kể từ khi thủ tướng Saad Hariri từ chức và hơn một tháng sau khi chỉ định tân thủ tướng Hassan Diab, một người được phong trào Hezbollah ủng hộ, một chính phủ mới gồm 20 bộ trưởng mới được hình thành. Ông Hassan Diab, 61 tuổi, một giảng viên đại học, hứa rằng chính phủ của ông sẽ làm hết sức để đáp ứng các yêu sách của phong trào phản kháng làm hỗn loạn đất nước từ giữa tháng 10/2019.
(Reuters) – Boeing lùi dự báo về ngày phi cơ 737-MAX được bay trở lại.
Nhà sản xuất máy bay Boeing ngày 21/01/2020 cho biết không hy vọng được bật đèn xanh để loại máy bay 737 MAX hoạt động trở lại từ nay cho đến giữa năm 2020. Gần đây, căn cứ vào dự đoán thời điểm cấp phép bay lại có thể là vào tháng Hai hoặc tháng Ba, tức là một năm sau khi loại máy bay 737-Max bị cấm bay trên toàn thế giới. Ba hãng hàng không Mỹ dùng 737 MAX là American Airlines, United Airlines và Southwest Airlines từng lên kế hoạch cho các chuyến bay bằng máy bay này vào đầu tháng Sáu.
(AFP) – Nhà thiết kế Jean-Paul Gaultier nghỉ hưu.
« Đứa con bất trị » của làng thời trang thế giới đánh dấu 50 năm sự nghiệp với buổi trình diễn cuối cùng vào tối 22/01/2020 ở Paris để hướng đến « một dự án mới ». Những buổi trình diễn thời trang cao cấp của nhà thiết kế người Pháp luôn để lại nét riêng, độc đáo với những khách mời có « vẻ đẹp đa dạng », từ hình thể không theo chuẩn người mẫu đến người chuyển giới. Năm 2011, Jean-Paul Gaultier bán lại doanh nghiệp của ông cho tập đoàn Puig của vùng Catalunya (Tây Ban Nha) và ngừng các bộ sưu tập prêt-à-porter vào năm 2015.